Αθήνα: «Ημερολόγιο για την εκδίωξη των Ελλήνων» από το Ερζερούμ το 1916

Η εκδίωξη το 1916 των Ελλήνων από την τουρκική πόλη Ερζερούμ, την αρχαία Θεοδοσιούπολη, ξαναζωντανεύει μέσα από ένα ημερολόγιο που δίνεται τώρα στη δημοσιότητα με τίτλο "Ερζερούμ 1916" (εκδόσεις Αρμός ) και σχόλια του Γιώργου Σιγαλού, που έλκει την καταγωγή του από εκείνα τα μέρη. Είναι οι προσωπικές σημειώσεις του εμπόρου-παντοπώλη Δημήτρη Αυγερινού, ο οποίος καταγράφει την προσωπική του ιστορία και την πορεία 60 Ρωμιών οικογενειών- των τελευταίων βυζαντινών της περιοχής- οι οποίες οικογένειες ειδοποιήθηκαν ένα πρωί του Γενάρη από τις τουρκικές αρχές να μαζέψουν τα πράγματά τους και να φύγουν με δικά τους μεταφορικά μέσα για την Αργυρούπολη του Πόντου, το τουρκικό Κιμισχανά. Πρόκειται για ένα μοναδικό ντοκουμέντο ρωμιοσύνης, που γράφτηκε εν θερμώ, ενώ τα κατακλυσμικά γεγονότα εξελίσσονταν.
Πριν από την παράθεση του ημερολογίου, που το φύλαγε χρόνια ένας Έλληνας εγκατεστημένος στις ΗΠΑ, συγγενής του Αυγερινού και δόθηκε στον συγγραφέα, υπάρχουν εισαγωγικά σχόλια που βάζουν τον αναγνώστη στην ιστορία:
Το επαναστατικό καθεστώς του Κεμάλ Ατατούρκ, με βάσει το δόγμα ότι όλες οι εθνότητες συνωμοτούσαν για να διαλύσουν την Τουρκία , αποφάσισε την απέλαση των Ελλήνων από την περιοχή του Πόντου, με πρόσχημα την επικείμενη κατάληψη της περιοχής από τους Ρώσους, για τους οποίους οι Ρωμιοί ένοιωθαν φιλικά αισθήματα.
Μάζες Τούρκων και Λαζών, καθώς έφευγαν για να μην πέσουν στα χέρια των επίλεκτων Κοζάκων, επιδίδονταν σε πλιάτσικο, βιασμούς και φόνους. Μόνο στην περιφέρεια Χαλδείας λεηλατήθηκαν 32 χωριά και σκοτώθηκαν 157 Έλληνες.
Στο τέλος του 1918, όταν οι Μπολσεβίκοι είχαν ανατρέψει τον Τσάρο, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν οι Ρώσοι, και με το νέο δεδομένο ότι ο το καθεστώς είχε στηρίξει το κίνημα του Κεμάλ, ήρθε η συμφορά: από τις 145 ελληνικές κοινότητες με 76.000 κατοίκους πάνω από 65.000 είτε αποχώρησαν με τους ρώσους, είτε απελάθηκαν στο εσωτερικό, είτε σκοτώθηκαν. Μετέπειτα, οι συμπεριφορά των Τούρκων ήταν τυραννική. Τουλάχιστον άλλοι 35.000 απελάθηκαν από τα χωριά της Κερασούντας με τους πρόσφυγες να καταδικάζονται στον δι΄ ασιτίας θάνατο. "Κάποιοι έφθασαν στο σημείο να τρώνε ακόμη και τα τσαρούχια τους" αναφέρει ο συγγραφέας…
Το ημερολόγιο ξεκινά τα ξημερώματα της 4ης Ιανουαρίου του 1916 όταν στο σπίτι του Αυγερινού χτυπούσαν την πόρτα: "άνοιξα και βλέπω αστυνόμους οίτινες μου λέγουν αυτολεξί … σε μισή ώρα θα εγκαταλείψετε την πόλη … Ανέβηκα εις το δωμάτιον του κοιτώνος … Εφανταζόμουν το θάνατον προσεχέστατον… Ήλθε ο Μιλτιάδης , η Μοίρα με κοπετούς και θρήνους, ένας κλαίει απ΄ εδώ άλλος από κει και εν συνόλω μία σκηνή κηδείας …".
Ακολουθούν καταγραφές για την εξαήμερη πορεία μέσα από τα όρη με υψόμετρο πάνω από τα 2.000 μέτρα σε απόσταση 180 χιλιομέτρων και το ημερολόγιο τελειώνει όταν έφθασαν στην Αργυρούπολη και ο Αυγερινός κρύφτηκε. Τελικά, επειδή είχε ρωσική υπηκοότητα ,κατέφυγε στο Αικατερινοντάρ όπου πέθανε σε ηλικία μόλις 28 ετών. Η οικογένειά του ήλθε στην Ελλάδα , χωρίς ποτέ να λησμονεί.
Ένα ημερολόγιο μνήμης για το μαρτυρολόγιο του ελληνισμού που εκδιώχθηκε από τόπους αρχέγονους .
Κώστας Μαρδάς
http://omogeneia.ana-mpa.gr