Αναμφισβήτητα ιστορικό, μοναδικό το γεγονός. Ογδόντα οκτώ χρόνια μετά τη μικρασιατική καταστροφή, τελέστηκε με μεγαλοπρέπεια και κατάνυξη στην Παναγία Σουμελά του Πόντου η Θεία Λειτουργία, προεξάρχοντος μάλιστα του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Οι εικόνες από τη ζωντανή μετάδοση της ΕΤ-3 ράγιζαν καρδιές στην Ελλάδα, πόσο μάλλον των απογόνων δεύτερης και τρίτης γενιάς των Ποντίων προσφύγων, που είχαν το προνόμιο να βρίσκονται σε αυτήν την ιστορική συγκυρία στην Τραπεζούντα.
Βεβαίως, οι πεντακόσιοι που επιλέχθηκαν για να μπουν στο ιστορικό μοναστήρι ήταν, εκτός από τους δημοσιογράφους και τους Έλληνες πολιτικούς, λίγο - πολύ, άνθρωποι του Πατριαρχείου, απεσταλμένοι ποντιακών σωματείων και οργανώσεων της ομογένειας και οι ηγέτες του οργανωμένου ποντιακού χώρου.
Το ανώνυμο πλήθος των απανταχού ποντίων αρκέστηκε να πλαισιώσει το προσκύνημα, παραμένοντας στους πρόποδες του Όρους Μελά και παρακολουθώντας τη λειτουργία από δύο τεράστιες γιγαντοοθόνες.
Τα... «κόλπα» της λειτουργίας
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανέβηκε στην εξέδρα που είχε στηθεί στον περίβολο του ναού ενδεδυμένος με τη βαρύτιμη μίτρα, την ολόλευκη στολή και τα άμφια του Οικουμενικού και κρατώντας στο χέρι του την πατριαρχική ποιμαντορική ράβδο. Λευκή και χρυσοστόλιστη η ενδυμασία και των υπολοίπων συλλειτουργούντων. Ωστόσο, έπρεπε να τηρηθεί σε όλα η κανονική τάξη, για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις.
Κατά το ανέβασμά τους στην εξέδρα, στις σκάλες, μετά τον Πατριάρχη, ο Ρώσος επίσκοπος παραχώρησε, παρότι αρχαιότερος, προβάδισμα στον μητροπολίτη Παύλο της Δράμας, αφού ο πρώην ηγούμενος της μονής Σουμελά του Βερμίου είναι μητροπολίτης των Νέων Χωρών.
Δηλαδή, αν και ανήκει στην ελληνική εκκλησία, κατά τον καταστατικό χάρτη του ’28, για την εκλογή του βάζει «πλάτη» ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Και ως εκλεκτός της «μητρός» εκκλησίας θα έπρεπε (όπως και έγινε) να αποδοθεί περισσότερος σεβασμός από τον Ρώσο στο πρόσωπο του Παύλου, διότι προέρχεται γεωγραφικά από τις Νέες Χώρες. Ενώ ήταν, συν τοις άλλοις, και πρώην ηγούμενος της Σουμελά (του Βερμίου). Άρα η επιλογή του από ελληνικής πλευράς, με την υπόδειξη του Πατριάρχη, κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε όλα τα βήματα της διαδικασίας ο Ρώσος βικάριος του Πατριαρχείου της Μόσχας απέδιδε τον δέοντα σεβασμό στον Βαρθολομαίο. Μάλιστα, κατά την ανάβασή του στο μοναστήρι, μιλώντας με πιστούς, τον αποκαλούσε «Οικουμενικό», όταν είναι γνωστό ότι στη ρωσική επικράτεια δεν συνηθίζεται αυτός ο χαρακτηρισμός.
Για τους Ρώσους, στην καθομιλουμένη, ο Βαρθολομαίος είναι απλώς ο «Κωνσταντινοπόλσκ», δηλαδή ένας ακόμη μεταξύ των πατριαρχών. Φυσικά, σε επίσημο επίπεδο, δεν τολμούν να αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία του, αλλά κάνουν ό,τι μπορούν για να... ξεχαστεί! Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ωστόσο, ο Τύχων υπήρξε άψογος και, εάν εξαιρέσουμε μια... άτυχη στιγμή που εθεάθη να... χτενίζει τα γένια του κατά τη διάρκεια της λειτουργίας, ήταν καλός και στα αρχιερατικά του καθήκοντα.
Από εκεί και πέρα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν θέλησε να αφήσει το παραμικρό περιθώριο παρανόησης για το ποιος είναι ο απόλυτος κύριος της κατάστασης. Δεξιά του είχε τον Παύλο, αριστερά τον Τύχωνα. Πήρε επάνω του τη λειτουργία, αντί απλώς να χοροστατήσει, και μάλιστα, σε μια κίνηση που ερμηνεύτηκε ως «μεγαλόθυμη», άφησε κάποια στιγμή και τους συλλειτουργούντες του να ευλογήσουν τον κόσμο.
Παρουσία Πατριάρχη, για τους κώδικες της εκκλησίας, θεωρείται σχεδόν αδιανόητο να δοθεί αυτό το προνόμιο σε μητροπολίτες. Άρα, για να το κάνει ο Βαρθολομαίος, είχε τον σκοπό του. Όπως και όταν έστειλε ευχές στον Πατριάρχη Μόσχας και τον κάλεσε να συλλειτουργήσουν στα εδάφη του. Ωστόσο, παρακάτω, την «έδεσε» περισσότερο τη λειτουργία, μάζεψε τα λουριά...
Άφησε στον μητροπολίτη Παύλο τα τροπάρια (και την «επιτήρηση» του Ρώσου) και αποσύρθηκε τάχατες να ξεκουραστεί. Αποτελεί μοναδικό προνόμιο και διακριτό γνώρισμα του Πατριάρχη να αποσύρεται από τη Θεία Λειτουργία και οι συλλειτουργούντες του μητροπολίτες είναι υποχρεωμένοι να συνεχίσουν μέχρι να επιστρέψει. Είναι δικαίωμα που ο Βαρθολομαίος δεν θα το απεμπολούσε, γνωρίζοντας σε βάθος το εκκλησιαστικό σκηνικό, και ευκαιρία για να κάνει τη «δήλωσή» του.
Τελικά επέστρεψε, αφού βεβαιώθηκε ότι ο χρόνος απουσίας του ήταν «επαρκής» για να σταλεί το μήνυμα, και συνέχισε κεφάτος τη λειτουργία. Στο κλείσιμο απέφυγε να αναφέρει έναν προς έναν τους συλλειτουργούντες ονομαστικά, περιοριζόμενος στην έκφραση «υπέρ των συλλειτουργούντων ημών επισκόπων...».
Περίπου στη μέση της λειτουργίας ο ουρανός συνοφρυώθηκε και ακούστηκαν δυνατές βροντές, αναγκάζοντας τον Οικουμενικό να πάει γρήγορα στο κήρυγμά του. Τι θα γινόταν εάν έβρεχε; Ποιος θα έβγαζε από τον νου των παρευρισκόμενων ποντίων ότι η Σουμελά... δεν μας θέλει; Όμως, μέχρι το τέλος της λειτουργίας, δεν έριξε ούτε σταγόνα. Εν πάση περιπτώσει, ο Βαρθολομαίος εκφώνησε μια αμιγώς διπλωματική ομιλία:
● Ευχαρίστησε την «έντιμον» τουρκική κυβέρνηση, χωρίς την άδεια της οποίας ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί η ιστορική Θεία Λειτουργία. Χαιρέτισε τις παριστάμενες τουρκικές αρχές και τον πρεσβευτή μας στην Άγκυρα.
● Υπερτόνισε ότι οι χριστιανοί έρχονται στη Σουμελά «ως άγγελοι ειρήνης και φιλίας».
● Μνημόνευσε τους κτήτορες και τους δωρητές Κομνηνούς της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, αλλά κυρίως (έναν προς έναν με το όνομά τους) τους πολυάριθμους Οθωμανούς σουλτάνους, χορηγούς του μοναστηριού.
● Επεσήμανε ότι η συγκεκριμένη τελετή θα αποτελέσει μια ακόμη ελπίδα ότι η Σουμελιώτισσα γίνεται «εγγυήτρια» καλύτερων ημερών «για τους δύο λαούς». Δηλαδή, μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Για τους... Ρώσους, για τους οποίους «γέφυρα» αποτελούν οι Έλληνες Πόντιοι της Ρωσίας, ούτε κουβέντα...
● Τελειώνοντας είπε ότι ελπίζει «να ανθεί και φέρει κι άλλον» και, σηκώνοντας τη ράβδο του, κάλεσε το ποίμνιο να θυμάται αυτή τη μέρα.
● Μεταφράζοντας στα τουρκικά περιορίστηκε ακριβώς στο επίσημο κείμενο, παραλείποντας τη μετάφραση ορισμένων συναισθηματικής υφής κομματιών της ομιλίας του. Και παρέδωσε στη συνέχεια το γραπτό με το κήρυγμα του στον Ρώσο, για να το μεταφράσει και στη δική του γλώσσα...
Το παρασκήνιο της ιστορικής πατριαρχικής λειτουργίας
Για την επιτυχία αυτής της ανέλπιστης τελετής είναι αλήθεια ότι πολλοί ερίζουν – και ο καθένας με τα επιχειρήματά του. Πρώτος από όλους ο Ιβάν Σαββίδης, ο οποίος τα τελευταία τρία χρόνια μισθώνει κάθε χρόνο τρία αεροπλάνα (από Θεσσαλονίκη, Μόσχα, Ροστώβ) και αρκετά λεωφορεία από Θεσσαλονίκη και Γεωργία, για το προσκύνημα στη Σουμελά του Πόντου. Ο Ιβάν ο «Τρομερός» είχε κάθε λόγο να νιώθει ικανοποιημένος βλέποντας το όραμά του να ευοδώνεται και επισήμως, με τη βούλα του τουρκικού κράτους. Ανθρώπινη, μπροστά στον ενθουσιασμό, και η θριαμβολογία του.
Οι άνθρωποι του Σαββίδη μοίρασαν μέσα στα λεωφορεία για τη Σουμελά οδηγίες και δελτία τύπου, σε Έλληνες και Ρώσους επιβάτες, όπου μεταξύ των οδηγιών που δίδονταν για το προσκύνημα λίγο - πολύ ευλογούσαν και τα γένια τους. Μια αποστροφή μάλιστα του κειμένου έφτανε στα όρια του... παρεξηγήσιμου, καθώς σχεδόν μονοπωλούσε την πρωτοκαθεδρία για τον συντονισμό και την επιτυχία του εγχειρήματος, αναφέροντας:
«Στις 13 Μαΐου 2010, η Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων Ρωσίας με επικεφαλής τον Ιβάν Σαββίδη και την ενεργό συμμετοχή των μελών των κυβερνήσεων Τουρκίας, Ελλάδας, Ρωσίας, της διοίκησης της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, των εκπροσώπων του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, της Ρωσικής και της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, έλαβε την επίσημη άδεια για την τέλεση της Λειτουργίας στο ναό».
Με μια προσεκτικότερη ωστόσο ματιά φαίνεται ότι το κείμενο μεταφράστηκε στα ελληνικά από άλλο αντίστοιχο αρχικό ρωσικό κείμενο, που προφανώς γράφτηκε για να απευθύνεται, για λόγους και εσωτερικής κατανάλωσης και συσπείρωσης, κυρίως στους ρωσόφωνους Έλληνες και άρα υπαγόμενους στο Πατριαρχείο της Μόσχας, παρά στους λοιπούς ελληνορθόδοξους.
Ο... «Ιβάν ο Τρομερός»
Ο Ιβάν έχει κάθε λόγο να θεωρεί ότι λειτούργησε ως «πολιορκητικός κλοιός» για να γίνουν διαλλακτικότερες, μετά την τελευταία ρωσοτουρκική προσέγγιση, οι τουρκικές αρχές και να επιτρέψουν την τέλεση της θείας λειτουργίας. Ανεξάρτητα από το εάν έχει δίκιο ή όχι, το σίγουρο είναι ότι δεν μπορεί να παραγνωριστεί η πλούσια δράση του υπέρ αυτού του σκοπού. Όπως και η δουλειά που γίνεται αυτή την εποχή, σε συνεργασία με τον Κρις Σπύρου, για να ανοίξει η Αγία Σοφία για μία ιστορική λειτουργία το φθινόπωρο, πρωτοβουλία που πάντως έχει προκαλέσει αρκετό σκεπτικισμό στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Η αλήθεια είναι ότι ο Ιβάν Σαββίδης, ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη Ρωσία, επιδιώκει τα τελευταία χρόνια να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στο ποντιακό κίνημα. Τελευταίως, έπειτα από μια δραματική ψηφοφορία, υπερίσχυσε για δύο ψήφους του προέδρου της Παμποντιακής Γιώργου Παρχαρίδη (39-37) στην ηγεσία της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ποντίων Ελλήνων (ΔΙΣΥΠΕ).
Επίσης, επιδιώκει να ενώσει το ποντιακό κίνημα στην Ελλάδα (παραβλέποντας όμως να κάνει το ίδιο και στη Ρωσία, όπου είναι στα δικαστήρια με την άλλη ομοσπονδία Ποντίων, του Καΐσεφ). Τέλος, είναι βουλευτής της κρατικής Δούμας της ρωσικής ομοσπονδίας. Αυτό το τελευταίο από μόνο του σημαίνει ότι με τον Πούτιν έχουν κάτι παραπάνω από μια «καλημέρα», αφού οι βουλευτές στη Δούμα δεν εκλέγονται με σταυρό, αλλά από λίστα.
Άρα και το γεγονός ότι πάντα «τυχαίνει» να είναι σε εκλόγιμη θέση στη λίστα λέει πολλά... Πραγματικά ο ρόλος του είναι δυναμικός, καθώς μπορεί να κινητοποιεί τις μάζες για την ικανοποίηση του οράματός του και να παρεμβαίνει υπέρ αυτού του σκοπού στους διάφορους μηχανισμούς. Κυβερνήσεις, εκκλησίες, προσωπικότητες κ.λπ., που φυσικά δεν αφήνουν στην τύχη τίποτα. Διότι ασφαλώς δεν ήταν τυχαία η επιλογή του Πατριαρχείου Μόσχας για το ποιος από τη ρωσική πλευρά θα συλλειτουργήσει με τον Οικουμενικό.
Το Φανάρι αρχικά περίμενε ότι θα ήταν ο Ιλαρίωνας ή ο Σέργιος. Και ποιος ήρθε τελικά; Ο επίσκοπος του Ποντόλσκ και βικάριος της επισκοπής της Μόσχας Τύχωνας, δηλαδή, ο προσωπικός «εξομολόγος» του Πούτιν. Και γιατί ο Τύχων; Μα διότι ο... ΥΠΕΞ του Πατριαρχείου Μόσχας Ιλαρίων μάλλον θα ήταν βαρύς για να σταθεί απέναντι στον Παύλο, ως το νούμερο δύο στην ιεραρχία του Πατριαρχείου Μόσχας, ενώ ο Τύχων και στα «κιλά» του θα ήταν, αλλά και το μήνυμα ότι είναι «κολλητός» με τον Πούτιν θα περνούσε όπου έπρεπε...
Η αλήθεια είναι λοιπόν πως ο Ιβάν Σαββίδης «έτρεξε» πολύ γι’ αυτόν τον σκοπό και μάλιστα υποτάχθηκε πλήρως σε όσες υποδείξεις του έγιναν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, εναρμονιζόμενος πάντοτε με τις πατριαρχικές εντολές, εντός των ορίων της πνευματικής του επικράτειας, παρότι πνευματικό τέκνο (ως γεννημένος στη Ρωσία) του Πατριαρχείου Μόσχας. Μάλιστα, άνθρωποί του έχουν την εικόνα ότι στην πορεία είχε να αντιμετωπίσει και τη σχετική «απροθυμία» του Οικουμενικού, που επίσης από την πλευρά του έκανε προσεκτικά βήματα.
Ο Ιβάν θεωρεί ότι βοήθησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο αυξάνοντας τη δυναμική του ποντιακού κινήματος και του προσκυνήματος στη Σουμελά, ώστε να καταστεί πραγματικότητα η φετινή τέλεση της ιστορικής Θείας Λειτουργίας. Στο ίδιο κλίμα, μεγάλη μερίδα των προσκυνητών που μετέφερε είχε την εντύπωση ότι λίγο - πολύ η άδεια στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, για να γίνει η τελετή, ήταν περίπου «χατιράκι» του Ερντογάν προς τον Πούτιν, μετά από πιέσεις του εκλεκτού του Ιβάν και σε συνδυασμό με την πρόσφατη δυσφορία που εκφράστηκε για την Τουρκία από τις ΗΠΑ.
Άλλοι, βέβαια, το πήγαν στο εντελώς αντίθετο άκρο. Έλεγαν ότι, βλέποντας οι Αμερικάνοι τη ρωσική «διείσδυση» στα εδάφη του Πατριαρχείου, πίεσαν τον Ερντογάν να δώσει την άδεια, ώστε το πράγμα να μείνει στον έλεγχο του Οικουμενικού Πατριάρχη. Μπορεί, βεβαίως, να συνέβησαν και τα δύο, μπορεί κατά ένα μέρος ή μπορεί, το πιο πιθανό, τίποτα απ’ όλα αυτά...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου