Ο Πίτερ Στεφανίδης
Στη μακρινή Μελβούρνη της Αυστραλίας βρήκαμε τον Ελληνοαυστραλό σκηνοθέτη και σεναριογράφο της ταινίας μικρού μήκους «PONTOS» η οποία κατέκτησε επάξια μία θέση στις ταινίες που προβλήθηκαν στο 61ο φεστιβάλ των Καννών προκαλώντας κύμα ενθουσιασμού από το κοινό. O «PONTOS», έγραψε τότε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Dean Kalimniou στην εφημερίδα «Νέος Κόσμος», «κατάφερε μέσα σε λίγα λεπτά ό,τι δεν μπορεί να κάνει μέσα σε ώρες ένα blockbuster του Χόλυγουντ: να ρίξει μια διεισδυτική ματιά στο μίσος που τυφλώνει, στη λύτρωση αλλά και στο κουράγιο».
Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος της ταινίας Πίτερ Στεφανίδης, σε μία εκ βαθέων συνέντευξη μας ανοίγει την καρδιά του και μιλά για την ταινία του, την αγάπη που τρέφει για τη μητέρα Ελλάδα αλλά και για τους συμπατριώτες του από την Πτολεμαΐδα
Κ. Στεφανίδη από πού πήρατε την ιδέα να δημιουργήσετε την ταινία «PONTOS»;
Το 2004, δημιούργησα ένα μοντάζ μουσικής και εικόνων για μια παρουσίαση του έδινα στη Μελβούρνη για την Ποντιακή νεολαία. Το υλικό που παρουσιάστηκε συγκίνησε και ενέπνευσε το κοινό που παρακολουθούσε να ασχοληθεί με το ποντιακό ζήτημα. Ένας διάσημος παρουσιαστής ειδήσεων ήταν στο ακροατήριο και μου είπε ότι έχω ταλέντο και πως θα έπρεπε να κάνω μια ταινία για το θέμα αυτό.
Πείτε μας για το σενάριο και τη σκηνοθεσία της ταινίας, ποιός ήταν ο κύριος δημιουργός αυτής;
Εγώ έγραψα και σκηνοθέτησα την ταινία, επίσης ανέλαβα και την παραγωγή με την εταιρία παραγωγής ταινιών που έχω με τη σύζυγό μου Ρία, τη Mithridates Productions. Η ιστορία είναι ένα συνονθύλευμα μιας σειράς από διαφορετικές ιστορίες που έχω ακούσει όλα αυτά τα χρόνια. Πρόκειται για την ιστορία δύο ανδρών στον Πόντο την περίοδο της Γενοκτονίας (1919). Ο Πάντζος, ένας Έλληνας αγρότης, δέχεται την επίθεση των Τούρκων οι οποίοι μπροστά στα μάτια του σκοτώνουν τη γυναίκα και την κόρη του. .Ο Πάντζος ζητά εκδίκηση και μία ακολουθία γεγονότων που έπονται καταλήγουν σε ένα μεγαλοπρεπές φινάλε.
Ήταν πολύ σημαντική για μένα αυτή η δουλειά γιατί αντικατοπτρίζει τη φρίκη των γεγονότων που συνέβησαν τότε στον Πόντο, δεδομένου ότι σήμερα δεν δίνεται η ανάλογη έμφαση στο ζήτημα και έχει επικρατήσει να μιλάμε για αυτό μόνο ακαδημαϊκά και πολιτικά. Ο κόσμος πρέπει να δει ένα πολύ μικρό μέρος του τρόμου που οι άνθρωποι μας πέρασαν. Ταυτόχρονα, ήταν πολύ σημαντικό το γεγονός ότι με την ταινία δεν επιχείρησα να δαιμονοποιήσω τους Τούρκους. Θεωρώ ότι είναι άνθρωποι και αυτοί και θέλω να πιστεύω ότι πολλοί από αυτούς που διέπραξαν αυτές τις φρικαλεότητες έχουν προβληματιστεί και έχουν μετανιώσει. Όλοι μετανιώνουμε για κάποια πράγματα.
Είστε λοιπόν και ο παραγωγός της ταινίας, πείτε μας κάποια πράγματα σχετικά με την παραγωγή.
Το επιτελείο των ηθοποιών και το συνεργείο ήταν περίπου 30 άτομα. Όλοι ήταν εθελοντές και δεν πληρώθηκαν για τη δουλεία που έκαναν. Οι περισσότεροι από το cast και το πλήρωμα δεν ήταν ελληνικής καταγωγής, γεγονός που έκανε πολύ ιδιαίτερη την παραγωγή. Οι ηθοποιοί που απεικονίζουν τους πρωταγωνιστές είναι στην πραγματικότητα πολύ καλοί φίλοι. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων οι ίδιοι είχαν ταυτιστεί τόσο πολύ με τους ρόλους τους που off camera χρειάστηκε πολλές φορές να διαλύσω τους καυγάδες που είχαν μεταξύ τους. Όταν το cast και το πλήρωμα είδε την αφιέρωση από αυτά τα δύο άτομα, ταυτίστηκε ακόμη περισσότερο και έτσι ώστε όλοι εργάστηκαν ακόμη σκληρότερα.
Οι ηθοποιοί που έλαβαν μέρος στην ταινία έδειξαν ιδιαίτερο επαγγελματισμό και αφοσίωση. Πώς έγινε η επιλογή τους;
Οι δύο πρωταγωνιστές ο Lee Mason που υποδύεται τον Κεμάλ και ο Ross Black το πραγματικό όνομα του οποίου είναι Σπύρος Παρασκευάς και υποδύεται τον Πάντζο, είναι επαγγελματίες ηθοποιοί. Είναι και οι δύο πολύ έμπειροι ηθοποιοί και προτιμούν το θέατρο με τον Lee να έχει εμφανιστεί πολλές φορές και στην αυστραλιανή τηλεόραση. Πρέπει να σημειώσω ότι και οι δύο πήραν μεγάλο ρίσκο με τη συμμετοχή τους σε μία ταινία ενός άπειρου σκηνοθέτη και πληρώματος. Ωστόσο, ελλόχευε ο κίνδυνος να ζημιωθεί η φήμη τους στην περίπτωση που η ταινία δεν πήγαινε καλά και αυτό θα ενισχύονταν από το γεγονός ότι οι ίδιοι δεν εισέπραξαν κάποια αμοιβή για τη συμμετοχή τους στην ταινία. Είναι γεγονός, ότι το θέμα που πραγματεύεται η ταινία άγγιξε και τους δύο και για το λόγο αυτό αποφάσισαν να πάρουν το ρίσκο. Αργότερα, επεσήμαναν ότι τους έπεισε "η φωτιά στα μάτια του σκηνοθέτη κάθε φορά που ανέφερε τι συνέβη στο λαό του."
Η Michelle που υποδύθηκε την Ειρήνη, την Πόντια μητέρα και η Tara που υποδύθηκε την Τουρκάλα μητέρα, μπήκαν στο πετσί του ρόλου και έδωσαν μια εξαιρετική ερμηνεία που ταίριαζε στους άντρες συναδέλφους τους. Η Michelle μάλιστα σε μία από τις σκηνές όπου τρέχει προς το μέρος του Κεμάλ είχε ένα μικρό ατύχημα και έσπασε λίγο το δόντι της. Ωστόσο, ήταν τόσο προσηλωμένη στη δουλειά της που συνέχισε χωρίς κανείς να γνωρίζει τι συνέβη παρά μόνο μέχρι την πρώτη προβολή της ταινίας το 2007.
Ήταν πραγματικά όλοι υπέροχοι. Εάν η αφοσίωση και η δέσμευσή τους δεν άγγιζε το 100% τότε η ταινία θα μπορούσε να μετατραπεί σε παρωδία της γενοκτονίας. Ήξερα ότι υπήρχε αυτός ο κίνδυνος και δεν ήμουν διατεθειμένος να τελειώσω την ταινία, αν οι επιδόσεις τους δεν άγγιζαν το τέλειο.
Η Taylah Hayles που υποδύεται την Akama την τουρκάλα κόρη, είναι στην πραγματικότητα τούρκικης καταγωγής. Οι γονείς της υποστήριξαν την ταινία και είναι ενδεικτικό ότι υπάρχουν πολλοί Τούρκοι που αναγνωρίζουν τι συνέβη στο παρελθόν και θέλουν να επιλύσουν τις όποιες διαφορές υπάρχουν μεταξύ των δύο πολιτισμών μας.
Πώς έχει γίνει η επιλογή των ονομάτων των πρωταγωνιστών της ταινίας;
Τα ονόματα των πρωταγωνιστών έχουν συμβολικό χαρακτήρα:
Πάντζος (Έλληνας πρωταγωνιστής): Σημαίνει Παναγιώτης και είναι το όνομα του παππού μου. Στο χαρακτήρα του Πάντζου είδα στοιχεία της προσωπικότητας του παππού μου, για το λόγο αυτό τον ονόμασα έτσι.
Ειρήνη (Σύζυγος του Πάντζου): Η Ειρήνη ήταν η σύζυγος του Πάντζου και η μητέρα του παιδιού του και αποτελούσε την καρδιά της οικογένειας, όπως η ειρήνη αποτελούσε βασικό παράγοντα στις καρδιές των Ελλήνων του Πόντου. Δεδομένου ότι καταπατήθηκαν τα δικαιώματα των Ελλήνων του Πόντου και δεν επικράτησε η ειρήνη στην περιοχή, έτσι εμπνεύστηκα και το όνομα Ειρήνη για το χαρακτήρα αυτής της ηρωίδας που θανατώθηκε τόσο βάναυσα. Η κραυγή της απεγνωσμένης μάνας την ώρα που σκοτώνουν το παιδί της μπροστά στα μάτια της, συμβολίζει την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ελλήνων του Πόντου και τις απεγνωσμένες κραυγές τους για βοήθεια.
Αγγελική (κόρη των Πάντζου-Ειρήνης): Σημαίνει άγγελος. Τα παιδιά είναι η αληθινοί άγγελοι επί Γης και χρειάζονται την προστασία και τη φροντίδα μας περισσότερο από όλους.
Κεμάλ (Τούρκος πρωταγωνιστής): Το τελευταίο όνομα του δημιουργού των πιο φρικτών εγκλημάτων της ανθρωπότητας Μουσταφά Κεμάλ.
Μουσταφά (Τούρκος αξιωματικός που κρατά την Ειρήνη ενώ η κόρη της Αγγελική δολοφονείται): Το πρώτο όνομα του Μουσταφά Κεμάλ.
Τοπάλ (Τούρκος αξιωματικός): Το διαβόητο όνομα που δόθηκε στον μεγαλύτερο δράστη της Γενοκτονίας των Ποντίων (Τοπάλ Οσμάν)
Osman (στα τούρκικα ο αξιωματικός): Το τελευταίο όνομα ενός από τους μεγαλύτερες αυτουργούς της Γενοκτονίας των Ποντίων (Τοπάλ Οσμάν)
Αναρωτιέμαι πως αντέδρασαν οι ηθοποιοί που δεν ήταν ελληνικής καταγωγής στο θέμα που πραγματεύεται η ταινία, ένιωσαν να τους αγγίζει;
Πολύ! Ο Lee Mason, ο οποίος είναι ιρλανδικής καταγωγής, ακόμη επισκέπτεται το youtube για να δει τα σχόλια που κάνουν οι θεατές για την ταινία. Είναι ευτυχής με το ενδιαφέρον που δημιουργεί, αλλά είναι φανερό ότι προβληματίστηκε με τον ρατσισμό που υπάρχει και από τις δύο πλευρές. Ελπίδα του, όπως όλων μας, είναι ότι αυτή η ταινία να συμβάλλει στη γεφύρωση του χάσματος που υπάρχει στους δύο πολιτισμούς και να βοηθήσει να επουλωθούν οι πληγές.
Η μουσική της ταινίας είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Πείτε μας για την επιλογή της.
Η έμπνευση για τη μουσική προέρχεται από την ταινία του Μελ Γκίμπσον « Το πάθος του Χριστού." Μια πολύ δυνατή ταινία που προκαλεί έντονη συγκίνηση. Δυστυχώς, δεν μπορούσα να βρω στην Αυστραλία κάποιον που θα μπορούσε να παράγει τη μουσική αυτή σε υψηλή ποιότητα χωρίς να ζητήσει τη συνδρομή ορχήστρας Η. Michelle Cele μου είπε για τον Paul Houseman από τη Φινλανδία που ειδικεύεται στη παραγωγή διάφορων ειδών μουσικής στο δικό του στούντιο. Χρειάστηκαν πάνω από πέντε μήνες για να περαιώσει τη δουλειά. Ζήτησα έναν τραγουδιστή και κατά τη διάρκεια της σκηνής του θανάτου ακούγονται οι στίχοι από το περίφημο ποίημα του Φίλωνα Κτενίδη «O Πόντος μουν επέρανε. Ναιλί εμέν. Ο Πόντος εχάθεν, εχάθεν, εχάθεν»
Είδαμε στους τίτλους ότι η ταινία έγινε σε συνεργασία με το Victorian College of Arts. Πώς έγινε η επαφή;
Όταν αποφάσισα να δημιουργήσω την ταινία το 2004, δεν είχα καμία εμπειρία ή εκπαίδευση σε θέματα ταινιών. Γράφτηκα στο VCA (Victorian College of Arts) και παρακολούθησα για ένα χρόνο μαθήματα δημιουργίας ταινιών, όπου είχα την ευκαιρία στο τέλος των σπουδών να γυρίσω την ταινία με τη συνεργασία κάποιων συμφοιτητών μου. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που καθιστά την ταινία ξεχωριστή, γιατί έγινε από ανθρώπους με μικρή ή καθόλου εμπειρία στη δημιουργία ταινιών, με εξαίρεση ωστόσο το διευθυντή φωτογραφίας.
Πότε παρουσιάστηκε επίσημα η ταινία στην Αυστραλία και πότε στην Ευρώπη;
Η ταινία παρουσιάστηκε πρώτα στην Αυστραλία το 2007. Δεδομένου ότι η ταινία έγινε από έναν άγνωστο σκηνοθέτη, έτυχε μικρής υποστήριξης. Ωστόσο πρέπει να διευκρινίσω ότι αυτοί που την υποστήριξαν το έκαναν με ιδιαίτερο σθένος. Έπειτα η ταινία επιλέχθηκε και προβλήθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών το 2008 στο πλαίσιο του Short Film Corner, καθώς επίσης προβλήθηκε και από την Ομοσπονδία της Ποντιακή Νεολαίας Ευρώπης. Επίσης στην Ελλάδα από όσο γνωρίζω έχει προβληθεί. Το 2009 συμμετείχε στο Φεστιβάλ Ελληνικών Ταινιών στην Αυστραλία όπου και προβλήθηκε σε όλες τις πόλεις.
Ήταν πραγματικά ένα ωραίο γεγονός. Η ποντιακή στολή είναι η ίδια με αυτή που φοράει ο πρωταγωνιστής Πάντζος στην ταινία μου. Είναι η δική μου στολή και για μένα ήταν μία μεγάλη τιμή. Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι ο Michael Atkinson πολέμησε πολύ σκληρά για την αναγνώριση της ποντιακής γενοκτονίας και αυτό συνέβη τη στιγμή που πολλοί παράγοντες της παράταξής του ήταν αντίθετοι σε αυτή την πράξη. Το τουρκικό λόμπι στην Αυστραλία είναι πολύ ισχυρό και δεν μπορούμε να το υποτιμήσουμε. Αυτό που έχει κάνει ο ίδιος είναι να γνωστοποιήσει το όνομα Πόντος και Πόντιοι στην ευρύτερη κοινωνία. Ήμασταν άγνωστοι μέχρι τότε στην ευρύτερη κοινωνία και τώρα πλέον το όνομα των Ποντίων αναφέρεται πολύ συχνά στις συνεδριάσεις των διάφορων πολιτικών κομμάτων. Είμαστε ευγνώμονες σε αυτόν τον άνθρωπο που έθεσε τα θεμέλια για την αναγνώριση, κάποια μέρα, της ποντιακής γενοκτονίας. Διαβάσαμε ότι πολλοί Έλληνες της Αυστραλίας διαφώνησαν με το χαρακτηρισμό τραντέλλενας, ποιά είναι η δική σας γνώμη;
Δεν θεωρείσαι Έλληνας αν δεν εκφέρεις και την αντίθετη άποψη για κάποια πράγματα (συμπεριλαμβανομένου του χαρακτηρισμού ενός άνδρα ως 30 φορές Έλληνας). Ως Έλληνες, μπορούμε να επικεντρωθούμε σε ορισμένες περιπτώσεις στα μικρά πράγματα. Πιστεύετε ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί μία παρεξήγηση αν παρερμηνεύονταν τα λόγια ενός οποιουδήποτε κειμένου; Ίσως ναι. Πάρτε για παράδειγμα ένα οποιοδήποτε θέμα και θα βρείτε σίγουρα κάποιες αντιθέσεις, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος της ενίσχυσης των αναπτυσσόμενων χωρών. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση θεωρώ ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στην ευρύτερη εικόνα. Έχουμε πει ότι ένας άνθρωπος, ένας ισχυρός άνδρας, ένας μη Έλληνας ο οποίος χάρη στις πεποιθήσεις, τα επιτεύγματα και το πάθος του, είναι τώρα ένας Έλληνας 30 φορές περισσότερο. Αυτό είναι μια απόδοση της εκτίμησής μας και μια ένδειξη της θέσης που κατέχει ο Michael Atkinson στην κοινότητά μας. Αν κάποιοι άνθρωποι ισχυριστούν ότι υπάρχει καλύτερη διατύπωση η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να εκφράσει την ίδια αίσθηση, τόσο θα την αποδεχτώ με χαρά. Ωστόσο, θεωρώ ότι ο στόχος επετεύχθη. Ο ίδιος με αυτό το χαρακτηρισμό ένιωσε πολύ συγκινημένος και το εκτίμησε ιδιαίτερα.
Πολλοί επίσης δεν γνωρίζουν ότι κάθε Πάσχα ο Michael Atkinson, εξαιτίας της θέσης του, αποτελεί πόλο έλξης για τον Επιτάφιο. Αυτό το κάνει χωρίς να διεκδικεί κάποια διάκριση. Οι γνώσεις του και το πάθος του για την Ορθόδοξη πίστη και την Ελληνική ιστορία είναι ασυναγώνιστες μεταξύ των Αυστραλών πολιτικών. Η μόνη επισήμανση που θα έκανα εγώ είναι ότι θα έπρεπε να είχε χαρακτηριστεί ως χιλιοέλληνας.
Πιστεύετε ότι η διεθνής αναγνώριση της ποντιακής γενοκτονίας θα ανακουφίσει τις ψυχές των χαμένων ανθρώπων και των οικογενειών τους;
Πιστεύω ότι η ανακούφιση σε εκείνους που υπέστησαν αυτές τις βαρβαρότητες είναι ένα ωραίο συναίσθημα, αλλά δεν πρόκειται να συμβεί ενόσω βρίσκονται σε ζωή. Ωστόσο, για τους απογόνους τους θα αποτελέσει το κλείσιμο μίας ανοιχτής πληγής. Για τους δύο λαούς (Τούρκοι και Έλληνες), πιστεύω ότι η αναγνώριση θα φέρει ένα είδος σεβασμού μεταξύ των και ενδεχομένως θα συμβάλλει στη δημιουργία κλίματος συνεργασίας. Τι όνειρο θα ήταν να έχει την ευκαιρία το παιδί σας να παντρευτεί στην Παναγία Σουμελά Πόντου!! Πόσο λαχταρώ για αυτή τη δυνατότητα…
Στην ταινία σας παρουσιάζετε τους Πόντιους ως μεγαλόκαρδους, αφού δεν δύνανται να ανταποδώσουν το κακό στους Τούρκους όταν τους δόθηκε η ευκαιρία. Πιστεύετε ότι αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό όλων των Ελλήνων;
Ήλπιζα ότι αυτό θα είχε λεχθεί από τον Κεμάλ επίσης, όχι φυσικά την περίοδο που έκανε τις βιαιότητες. Σε απάντηση στο ερώτημά σας, θα έλεγα ένα σαφές ΝΑΙ. Οι Έλληνες είναι πολύ έμπειροι στο να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και είναι προφανές ότι οι Έλληνες αποτελούν έναν λαό ο οποίος χαρακτηρίζεται για τη συμπόνια και τη μεγαλοσύνη του. Θέλω να πιστεύω ότι αυτό ισχύει για πολλές άλλες φυλές, συμπεριλαμβανομένων και των φυλών που οι Έλληνες δεν είναι απαραίτητο ότι τα πάνε καλά.
Πραγματικά πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά. Ωστόσο, θα ήθελα να αλλάξουμε θέμα και να μας πείτε από πού κατάγεστε. Οι πληροφορίες μας λένε ότι έχετε καταγωγή από την Πτολεμαΐδα..
Εγώ γεννήθηκα στην Αυστραλία και είναι αλήθεια ότι ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Εορδαία στο χωριό Αναρράχη. Έχω πολλούς συγγενείς εκεί τους οποίους θα ήθελα σίγουρα να επισκεφτώ την επόμενη φορά που θα έρθω στην Ελλάδα μάλλον εντός του 2011.
της Γιώτας Χατζημιχαηλίδου,
Οικονομολόγου MSc, Συμβούλου Επικοινωνίας
Συνεργάτιδα του eordaia.com
Πηγή: eordaia.com
