Διαμάχη για το ίδρυμα "Παναγία Σουμελά"

Μεταξύ Παμποντιακής Ομοσπονδίας και Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων.

Η κόντρα ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια και αναζωπυρώνεται τις μέρες του Δεκαπενταύγουστου.

Μήλον της Έριδος η καταστατική λειτουργία του ιδρύματος "Παναγία Σουμελά", που κατέχει το ιερό προσκύνημα στο Βέρμιο της Ημαθίας βάσει βασιλικού διατάγματος του 1963, σύμφωνα με το οποίο ο πρόεδρος εκλέγεται από το 11μελές διοικητικό συμβούλιο του ομώνυμου σωματείου που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη. "Στόχος είναι να αλλάξουμε τον τρόπο διοίκησης του ιδρύματος" λέει ο πρόεδρος της ΠΟΕ, Γ. Παρχαρίδης. "Θεωρούμε ύποπτες τις ενέργειες της ΠΟΕ" απαντά ο πρόεδρος της ΠΟΠΣ, Χ. Αποστολίδης.

Της Μαρίας Καραούλη
Karaouli@makthes.gr
Στην Παναγιά τη Σουμελιώτισσα, την πιο τραγουδισμένη και την πιο πονεμένη μάνα του ελληνισμού, στην εξόριστη Παναγιά του Πόντου θα προστρέξουν πάλι τον Δεκαπενταύγουστο οι Έλληνες, για να ζητήσουν τη χάρη Της και να προσευχηθούν για τα δεινά τους.
Φέτος μάλιστα η γιορτή είναι διπλή, αφού μετά 88 ολόκληρα χρόνια θα πραγματοποιηθεί η πρώτη θεία λειτουργία στην ιστορική μονή του Πόντου, στο όρος Μελά της Τραπεζούντας, χοροστατούντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος με άψογη διπλωματική επιμονή κατάφερε να πείσει την τουρκική κυβέρνηση να δώσει την άδεια.
Ωστόσο η γλυκιά σκιά της Παναγίας Σουμελά δεν είναι αρκετή, για να καταλαγιάσει τις διαφωνίες μεταξύ των Ποντίων σχετικά με τη διοίκηση του ιδρύματος “Παναγία Σουμελά”, το οποίο εδώ και 48 χρόνια έχει υπό την ευθύνη του τη λειτουργία του ομώνυμου ιδρύματος στην Καστανιά του Βερμίου. Ο ιδιότυπος αυτός ιερός πόλεμος ανάμεσα στην Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων (ΠΟΕ), που εκπροσωπεί 386 σωματεία σε όλη τη χώρα, και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων, μέλος της οποίας είναι το ιδρυτικό σωματείο του ιδρύματος “Παναγία Σουμελά”, αναζωπυρώνεται τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου με επίκεντρο τη γιορτή της Παναγίας.
Μήλον της έριδος είναι η καταστατική λειτουργία του ιδρύματος “Παναγία Σουμελά”, που βασίζεται σε βασιλικό διάταγμα του 1963, σύμφωνα με το οποίο ο πρόεδρος εκλέγεται από το ενδεκαμελές δ.σ. του ομώνυμου σωματείου, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη.
Ειδικότερα, το ίδρυμα “Παναγία Σουμελά”, που κατέχει το ιερό προσκύνημα στο Βέρμιο της Ημαθίας, δημιουργήθηκε με βασιλικό διάταγμα το 1963, ύστερα από εισήγηση του ομώνυμου σωματείου. Σε εφαρμογή του διατάγματος εκδόθηκε το 1973, επί δικτατορίας, κανονιστική πράξη της Εκκλησίας της Ελλάδος, σύμφωνα με την οποία την πλειοψηφία της ενδεκαμελούς διοίκησης του ιδρύματος (με έξι μέλη) έχει το σωματείο “Παναγία Σουμελά”, ενώ ο πρόεδρος του σωματείου είναι και ο πρόεδρος του ιδρύματος. Τρία μέλη του σωματείου εκλέγονται από το λεγόμενο Κοινό των Ποντίων, που απαρτίζεται από μέλη ποντιακών σωματείων, βουλευτές και μητροπολίτες ποντιακής καταγωγής, ένα μέλος είναι ο εκάστοτε μητροπολίτης Βέροιας και ένα μέλος προέρχεται από την τοπική αυτοδιοίκηση της περιοχής.

Η διαμάχη
Η διαμάχη μεταξύ των Ποντίων για τη λειτουργία του ιδρύματος άρχισε πριν από τέσσερα χρόνια, με την ίδρυση της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδας, η οποία με συντονισμένες προσπάθειες επιδιώκει την αλλαγή του καθεστώτος διοίκησης του ιδρύματος, “ώστε να γίνει πιο δημοκρατικό και ανοιχτό για όλους του Πόντιους”, όπως εξηγεί στη “ΜτΚ” ο πρόεδρος της ομοσπονδίας Γιώργος Παρχαρίδης, καθηγητής Ιατρικής του ΑΠΘ. “Στόχος είναι να αλλάξουμε τον τρόπο διοίκησης του ιδρύματος Παναγία Σουμελά, καθώς δεν είναι δυνατόν επί 48 χρόνια το ίδρυμα να διοικείται από το ομώνυμο σωματείο, ο πρόεδρός του να διορίζεται και συγχρόνως να προέρχεται από την ίδια οικογένεια”. Ο κ. Παρχαρίδης μιλά για “διοικητικό κατεστημένο”, προσθέτοντας ότι “το ίδρυμα διοικείται βάσει βασιλικού διατάγματος που εκδόθηκε το 1963 και της κανονιστικής πράξης της Εκκλησίας της Ελλάδος του 1973, σύμφωνα με την οποία προβλέπεται διορισμός της πλειοψηφίας των μελών του διοικητικού συμβουλίου και εκλογή μόνο των μελών της μειοψηφίας. “Αυτό δεν γίνεται πουθενά στον πολιτισμένο κόσμο”, προσθέτει ο κ. Παρχαρίδης, υπογραμμίζοντας ότι “σε μια χώρα όπου όλα αλλάζουν δεν είναι δυνατόν να ισχύουν ακόμη βασιλικά διατάγματα που διχάζουν τους Πόντιους και δημιουργούν στεγανά για τη λειτουργία του ιδρύματος. Επιπλέον”, συνεχίζει, “είναι παγκόσμια πρωτιά ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, όπως είναι το ίδρυμα, που υπάγεται στο υπουργείο Παιδείας, να διοικείται από σωματείο ιδιωτικού δικαίου. Εμείς δεν επιδιώκουμε καρέκλες”, σπεύδει να διευκρινίσει ο κ. Παρχαρίδης, “θέλουμε απλώς να λειτουργήσει η δημοκρατία για το καλό του ιδρύματος, το οποίο έχει να προσφέρει πάρα πολλά στους Πόντιους και στον ελληνισμό γενικότερα”.

Ύβρεις από άμβωνος
Ο κ. Παρχαρίδης αφήνει αιχμές και κατά της εκκλησίας: “Ακόμη περιμένουμε από τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο να συγκαλέσει την ιερά σύνοδο, για να καταδικάσει τον μητροπολίτη Δράμας, ο οποίος πέρυσι, ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, από του άμβωνος της μονής της Παναγίας Σουμελά μας εξύβρισε, αποκαλώντας ένα σημαντικό τμήμα των Ποντίων μασόνους και χιλιαστές. Δεν ζητάμε την τιμωρία από την εκκλησία αλλά μια συγγνώμη”. Εξάλλου η ΠΟΕ στην εισήγησή της για την αλλαγή του καθεστώτος θεωρεί πως “δεν έχει θέσει ο μητροπολίτης Βέροιας στο δ.σ. ως αντιπρόεδρος”.

Οικουμενικό “ναι” υπέρ της αλλαγής
Με συντονισμένες προσπάθειες η ΠΟΕ κατάφερε να φέρει το θέμα της αλλαγής του καθεστώτος στη Βουλή και στην ολομέλεια του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Με ομόφωνο ψήφισμα τον Αύγουστο του 2007 η Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής τάχθηκε υπέρ του αιτήματος της ΠΟΕ για αλλαγή του καταστατικού υπογραμμίζοντας την αναγκαιότητα να μπει τέλος στο “κλειστό προσωποπαγές καθεστώς διοίκησης του ιδρύματος”.
Επιπλέον, τον Απρίλιο του 2009, με γνωμοδότησή της, η ολομέλεια του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους έκρινε ότι παραμένει σε ισχύ το βασιλικό διάταγμα, αλλά καταργείται η κανονιστική πράξη της Εκκλησίας της Ελλάδος που εκδόθηκε επί χούντας. “Η γνωμοδότηση αυτή αναδεικνύει πλέον την αρμοδιότητα του υπουργείου Παιδείας ως μόνου αρμοδίου να εισηγηθεί με προεδρικό διάταγμα την αλλαγή του υφιστάμενου νομικού καθεστώτος”, τονίζει ο κ. Παρχαρίδης και συγχρόνως καταγγέλλει ότι ουδείς υπουργός Παιδείας άγγιξε το θέμα, μετρώντας περισσότερο το πολιτικό κόστος από την αντίδραση της εκκλησίας παρά το κοινό αίσθημα των Ποντίων.

• Το ταμείο. Μελανό σημείο, κατά τον κ. Παρχαρίδη, είναι και η οικονομική διαχείριση του ιδρύματος, “αφού διαφάνεια δεν υπάρχει και ουδείς γνωρίζει πώς διαχειρίζονται οι διορισμένοι πρόεδροι την περιουσία του. Ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου το ίδρυμα υπάγεται στο υπουργείο Παιδείας και επιδοτείται από τα κρατικά ταμεία. Δυστυχώς τα χρήματα αυτά δεν γνωρίζουμε πώς αξιοποιούνται”. Κατηγορηματικός ως προς τη διαφάνεια των οικονομικών είναι ο κ. Αποστολίδης, εξηγώντας ότι το σωματείο “Παναγία Σουμελά” έχει παραχωρήσει όλη την περιουσία του και την ιερή εικόνα της Παναγίας στο ίδρυμα. “Επιπλέον, ο οικονομικός έλεγχος του ιδρύματος γίνεται από ορκωτούς λογιστές, την Ιερά Σύνοδο και το Ελεγκτικό Συνέδριο”, προσθέτει ο κ. Αποστολίδης ξεκαθαρίζοντας ότι δεν “επιχορηγούμαστε από το κράτος”.
  

Η Σουμελά και η... θύρα 4
Αντικρούει τις αιτιάσεις τής ΠΟΕ η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων (ΠΟΠΣ) σχετικά με τη νομιμότητα του τρόπου λειτουργίας και συγκρότησης του δ.σ. του ιδρύματος “Παναγία Σουμελά”. Δίνοντας διαφορετική ερμηνεία στη γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους ο πρόεδρος της ΠΟΠΣ Χαράλαμπος Αποστολίδης δηλώνει στη “ΜτΚ”: “Θεωρούμε ύποπτες τις ενέργειες της ΠΟΕ, αφού το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους με την 52/2009 γνωμοδότησή του επιβεβαίωσε την καταστατική του λειτουργία βάσει του βασιλικού διατάγματος και συγχρόνως τεκμηρίωσε το αυτοτελές και αυτοδιοίκητο του ιδρύματος λόγω της προέλευσής του από πράξη ιδιωτικής βούλησης ως έκφραση που κατοχυρώνεται από το άρθρο 109 του Συντάγματος. Επιπλέον, με τη γνωμοδότησή του επιβεβαίωσε την άρρηκτη και οργανική σχέση του ιδρύματος με το σωματείο Παναγία Σουμελά, το οποίο και πρότεινε την ίδρυση του ιδρύματος. Επίσης παραχωρήθηκαν οι πέντε από τις ένδεκα οργανικές θέσεις στο δ.σ., ώστε να θεσμοθετηθεί επισήμως το μοναδικό, ως σήμερα, στις ποντιακές οργανώσεις συμμετοχικό όργανο”. Διαφωνεί, ωστόσο, σε ό,τι αφορά τη γνωμοδότηση για την κατάργηση της κανονιστικής πράξης της εκκλησίας, υπογραμμίζοντας ότι “δεν είναι δυνατόν μία μονή να μη διοικείται από τον κατά τόπο μητρόπολη”.
Ο κ. Αποστολίδης θεωρεί υπερβολές όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας σχετικά με τη διοίκηση του ιδρύματος και χαρακτηρίζει “ανοησίες” τις αιτιάσεις της ΠΟΕ, διότι, όπως λέει, “κανένας υπουργός δεν μπορεί να στηριχθεί σε υστεροβουλίες ορισμένων ανθρώπων και να καταργήσει συνταγματικά δικαιώματα. Και αυτό είναι εμφανές, αφού κανείς υπουργός δεν ασχολήθηκε έως σήμερα με τις εμμονές της ΠΟΕ”. Άλλωστε, προσθέτει, “η έμμεση εκλογή του προέδρου από τα μέλη του δ.σ. δεν θα μπορούσε να θεωρείται αντισυνταγματική, γιατί τότε και η εκλογή του προέδρου της Δημοκρατίας θα ήταν αντισυνταγματική, αφού εκλέγεται εμμέσως, από τους βουλευτές, τους εκπροσώπους του λαού”.
Ο κ. Αποστολίδης εξαπολύει και βαριές κατηγορίες κατά της ΠΟΕ, λέγοντας χαρακτηριστικά: “Δεν θα επιτρέψουμε να γίνει η Παναγία Σουμελά... θύρα 4”.
Σε ό,τι αφορά την ισχύ του βασιλικού διατάγματος ο κ. Αποστολίδης είναι σαφής: “Πολλοί βασιλικοί νόμοι ισχύουν έως σήμερα, εφόσον δεν αντίκεινται στο Σύνταγμα”.

Αγωνία
Εμφανής είναι πάντως η αγωνία και των δύο πλευρών για το κλίμα που θα επικρατήσει κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας στην ιστορική μονή του Πόντου. Με έμφαση και οι δύο πρόεδροι των ομοσπονδιών καλούν τους πιστούς να δείξουν πνεύμα θρησκευτικής κατάνυξης, ώστε να αποφευχθούν οξύτητες, όπως συνέβη πέρυσι, “για να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο η θεία λειτουργία στο ιερό προσκύνημα των Ποντίων”, όπως χαρακτηριστικά τονίζουν.
“Πρόκειται για ένα θρησκευτικό και μόνο γεγονός, όπου οι πιστοί θα πρέπει να προσέλθουν με κατάνυξη και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να παρασυρθούν σε εθνικιστικές εξάρσεις. Όλοι μαζί πρέπει να συμπορευτούμε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη μας, γιατί μόνο στον ίδιο πιστώνεται η πραγματοποίηση του ονείρου χιλιάδων Ποντίων να λειτουργηθούν μετά 88 χρόνια στο ιστορικό μοναστήρι, σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού”, καταλήγει ο κ. Αποστολίδης.