ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Χιλιάδες Πόντιοι, και όχι μόνο, από την Ελλάδα, τη Ρωσία και τη Γεωργία κατευθύνονται τώρα προς την Παναγία Σουμελά, στην περιοχή Τραπεζούντος, όπου την ερχόμενη Κυριακή θα χοροστατήσει, για πρώτη φορά μετά την καταστροφή του 1922, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Θα συνοδεύεται από τους εκπροσώπους της Ρωσικής Εκκλησίας, τον Αρχιεπίσκοπο του Βολοκαλάμσκ και της Ελληνικής Εκκλησίας, τον Μητροπολίτη Δράμας.
Η σταυροπηγιακή Μονή της Παναγίας Σουμελά, κοντά στην Τραπεζούντα, ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της ελληνικής και χριστιανικής ιστορίας, σύμβολο της μακραίωνης ακτινοβολίας του ποντιακού ελληνισμού και του πολιτισμού του, με κέντρο την Τραπεζούντα. Η Μονή καταστράφηκε τον 7ο αιώνα για να ξαναχτιστεί τον 10ο, ενώ διατήρησε ιδιαίτερα προνόμια επί τουρκοκρατίας. Κατεστράφη και εγκατελείφθη με την Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922-23. Στο Βέρμιο της Μακεδονίας ιδρύθηκε μια ανάλογη Μονή εις ανάμνησή της. Αναστηλωμένη με τη βοήθεια της ΟΥΝΕΣΚΟ, η Μονή είναι στο κέντρο μιας περιοχής που κατοικείται κατά πλειοψηφία από εξισλαμισθέντες ελληνικούς πληθυσμούς και δέχεται ετησίως περίπου ένα εκατομμύριο τουρίστες.
Η λειτουργία της ερχόμενης Κυριακής έχει προκαλέσει κύμα ενθουσιασμού μεταξύ των ποντιακών πληθυσμών Ελλάδας, Ρωσίας και Γεωργίας. Σε μεγάλο βαθμό η άδεια των τουρκικών αρχών οφείλεται στην αποφασιστικότητα και δράση του Προέδρου του παγκόσμιου συντονιστικού οργάνου των Ποντίων, Ιβάν Σαββίδη. Ο κ. Σαββίδης είναι και βουλευτής της ρωσικής Δούμας, που εκλέγεται με το κόμμα του Πούτιν “Ενωμένη Ρωσία”. Το γεγονός αυτό βοήθησε στο να κινητοποιηθούν και οι δυνάμεις της ρωσικής διπλωματίας συνηγορώντας υπέρ της απαίτησης να δοθεί, όπως και εδόθη, από το τουρκικό κράτος, η άδεια της λειτουργίας.
Η αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα Σαββίδη είναι ένα εξαιρετικό μάθημα για το τι θα μπορούσε να κάνει και δεν κάνει η ελληνική διπλωματία, που ουσιαστικά δεν πιέζει στο παραμικρό θέμα την Άγκυρα. Αυτό φυσικά δεν εμπόδισε όσους, στο ποντιακό κίνημα, βλέπουν με καχυποψία οποιαδήποτε σχέση με τη Ρωσία, αλλά και όσους, στο Φανάρι, δεν μπορούν ούτε να “μυρίσουν” Ρώσους, να επιτίθενται τώρα στον Σαββίδη. Αλλά βέβαια δεν θάμαστε Έλληνες, αν δεν συνέβαιναν κι αυτά! Είναι αλήθεια ότι ο Πρόεδρος των Ποντίων διακρίνεται ενίοτε για τον κάπως απότομο χαρακτήρα του. Η βαθύτερη όμως αιτία της ρήξης δεν είναι άλλη από τη μόνιμη τάση υποταγής στην υπερατλαντική “σύμμαχο”, που διακρίνει το ελλαδικό και, καμιά φορά περισσότερο, το κατεστημένο της Κωνσταντινούπολης.
Η λειτουργία προκάλεσε πάντως την οργή των Τούρκων εθνικιστών της περιοχής, που οργανώνουν για τις 15 Αυγούστου ημερίδα με θέμα “Ο Πορθητής, η Άλωση και ο Νομάρχης Τραπεζούντας Τζεμάλ Αζμί”. Ο Αζμί πρωταγωνίστησε στις σφαγές των Αρμενίων και των Ρωμιών και καταδικάστηκε σε θάνατο το 1919.
Οι κάτοικοι πάντως της περιοχής, που βλέπουν να ανθεί ο τουρισμός, ζητάνε αντίθετα να διευρυνθεί η περίοδος λειτουργίας της Μονής (oι Πόντιοι ζητάνε την εγκατάσταση εκ νέου μοναχών και την επαναλειτουργία της υπό το Οικουμενικό Πατριαρχείο). Δέκα χλμ. ανατολικά και δέκα δυτικά της Μονής υπάρχουν εξάλλου δύο ακόμα ιστορικές μονές, που δεν έχουν ακόμα αναστηλωθεί: του Αγίου Ιωάννη Βαζελώνα του 3ου αιώνα και του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα, του 5ου αιώνα.
Κόσμος του Επενδυτή, 13.8.2010