ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ: Οι Έλληνες της Γεωργίας

Εκπληκτικό συναίσθημα να ανακαλύπτει κάποιος, στην πράξη, τους δεσμούς της πατρίδας, με χώρες και λαούς, που βρίσκονται μίλια μακριά. Δεσμοί πανάρχαιοι, δομημένοι σε γερές βάσεις, που ενισχύονται από την παρουσία των Ελλήνων. Μία από αυτές της χώρες είναι και η Γεωργία, η πανέμορφη αυτή χώρα του N. Καύκασου, που γνωρίζουμε από τους μύθους του Προμηθέα, του Φρίξου και της Έλλης, του Ηρακλή, των Aργοναυτών και του Χρυσόμαλλου Δέρατος.
Αν και έχουν παραμείνει μόλις 15.000 ομογενείς, από τους συνολικά 150.000 που ζούσαν εκεί, πριν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Έλληνες της Γεωργίας- δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί- αποτέλεσαν τη "χρυσή γέφυρα" μεταξύ των δύο χωρών. Για τους ίδιους, η κάθε έλευση αντιπροσωπείας από την Ελλάδα αποτελεί γιορτή, για την οποία προετοιμάζονται καιρό πριν. Μία επίσκεψη στα γραφεία της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Γεωργίας, στην Τιφλίδα, μαζί με τους ανθρώπους του Δικτύου Ελλήνων Αιρετών Αυτοδιοίκησης της Ευρώπης, δεν μπορεί παρά να μας συγκινήσει.
Μας υποδέχονται με ελληνικούς χορούς και τραγούδια, ερμηνευμένα από παιδιά, ντυμένα με γαλανόλευκες στολές. Είναι όλα τους μέλη του χορευτικού συγκροτήματος του Πολιτιστικού Κέντρου "Οδυσσέας Δημητριάδης", με πρόεδρο τη Μαντόνα Σαββίδη, συντονίστρια του τομέα Πολιτισμού και Εκπαίδευσης της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Γεωργίας. Τα λαμπερά πρόσωπα των παιδιών, πολλά από τα οποία δεν είχαν την ευκαιρία έως τώρα να γνωρίσουν την πατρίδα, απαλύνουν τις εντυπώσεις μας από το παραμελημένο κτίριο, όπου στεγάζεται η Ομοσπονδία. Τραγουδούν για την Ελλάδα, που είναι μακριά τους και δεν θέλουν να πιστέψουν ότι τους έχει ξεχάσει. Κονταίνουν τις αποστάσεις με το νήμα της καρδιάς τους, όπως όλοι οι Έλληνες που ζουν μακριά απ' αυτήν. Πράγματα απλά και αυτονόητα για εμάς, πολύτιμα όμως για το Πολιτιστικό Κέντρο, είναι -για παράδειγμα- η απόκτηση μιας δορυφορικής κεραίας, για να βλέπουν οι ομογενείς μας τα ελληνικά τηλεοπτικά προγράμματα, ενός σύγχρονου ηλεκτρονικού υπολογιστή και μίας συνδρομής σύνδεσης με το διαδίκτυο.
"Είμαι περήφανη που είμαι Ελληνίδα", μας λέει η κα Σαββίδη, για την οποία η μεγαλύτερη ικανοποίηση αποτελεί η προσφορά σ' αυτά τα παιδιά, που προσέρχονται, με ευλάβεια, στα μαθήματα ελληνικής γλώσσας και παραδοσιακών χορών. Γόνος οικογένειας διανοουμένων Ελλήνων του Πόντου, έχει τάξει τον εαυτό της στη διάδοση του ελληνικού πνεύματος στη Γεωργία. Το 1998, ως ιδρυτικό μέλος, εξελέγη πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού "Οδυσσέας Δημητριάδης", ενώ ήδη από το 1993 είχε ιδρύσει τον Ελληνικό Φιλανθρωπικό Σύλλογο "Παναγία Σουμελά", που στους δύσκολους καιρούς βοηθούσε τους άπορους ομογενείς. "Μπορεί να είμαστε λίγοι, σήμερα, κρατάμε όμως γερά", τονίζει η κα Σαββίδη, που συνειδητά επέλεξε να παραμείνει στη Γεωργία. Όνειρό της είναι να καταφέρει κάποια στιγμή να ιδρύσει, στην Τιφλίδα, ένα Μουσείο Ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου και ελληνική βιβλιοθήκη. Θα ήθελε, ακόμη, να βρεθούν χρήματα, ώστε να στηθεί στο κέντρο της πόλης ένα άγαλμα του μεγάλου Έλληνα μαέστρου, Οδυσσέα Δημητριάδη.
Οδυσσέας Δημητριάδης Γεννημένος στο Βατούμι, το 1908, ο διεθνώς διακεκριμένος μαέστρος, Οδυσσέας Δημητριάδης, με κάθε ευκαιρία προέβαλε παντού την καταγωγή του και τα ιδανικά, με τα οποία τον μεγάλωσαν οι Έλληνες γονείς του, σε καιρούς πολύ δύσκολους για τον Ποντιακό Ελληνισμό. Μιλούσε άριστα την ελληνική γλώσσα και με τη στάση ζωή του, καθ' όλη τη διάρκεια της σπουδαίας διαδρομής του στο χώρο της διεθνούς κλασσικής μουσικής, αποτέλεσε παράδειγμα ήθους και προσφοράς, με αποτέλεσμα να μιλούν όλοι, μ' εξαίρετα λόγια και θαυμασμό γι' αυτόν. Υπήρξε ο τελευταίος των μεγάλων αρχιμουσικών και μουσικοπαιδαγωγών της σοβιετικής εποχής. Επί δύο δεκαετίες διετέλεσε διευθυντής ορχήστρας στο Θέατρο Μπολσόι και αρχιμουσικός στην Όπερα της Τιφλίδας, ενώ είχε αναλάβει και τη διεύθυνση της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1980, στη Μόσχα. Έφυγε από τη ζωή στις 28 Απριλίου 2005, σε ηλικία 97 ετών, στην Τιφλίδα. Ο τάφος του βρίσκεται στον προαύλιο χώρο της Όπερας της Τιφλίδας, στο κέντρο της πόλης, η τελευταία μεγάλη τιμή που τού έγινε από τη Γεωργία.
Η επίσκεψή μας στο σπίτι του Οδυσσέα Δημητριάδη, στην Τιφλίδα, μας γαληνεύει. Η οικογένειά του έχει διαφυλάξει τα πάντα, όπως ήταν όσο ζούσε εκεί ο υπέροχος αυτός Έλληνας. Στη λιτή σάλα, όπου δεσπόζει το πιάνο του, λες και τον περιμένει να παίξει παλιές γνώριμες ελληνικές μελωδίες, όπως συνήθιζε σε ώρες χαλάρωσης, μας υποδέχεται ο γιός του Ορέστης, η σύζυγός του Βιολέτα και τα δύο παιδιά τους, ο Οδυσσέας και η Λίζα. "Η τέχνη είναι η καλύτερη οδός για την ειρήνη και τη φιλία, έλεγε πάντα ο πατέρας μου και αυτό μας έχει σημαδέψει", θυμάται, με νοσταλγία, ο Ορέστης. "Αυτό που πάντα μας εξέπληττε ήταν η αισιοδοξία για τη ζωή, η ζεστασιά που απλόχερα χάριζε σε όσους συναναστρεφόταν, ενώ πάντα ήταν πρόθυμος να προσφέρει βοήθεια", αναφέρει ο Οδυσσέας. "Η αγάπη του για την Ελλάδα, ήταν πάνω απ΄ όλα κι αυτήν κατάφερε να μας τη μεταφέρει", συμπληρώνει η Λίζα. Και τα δύο εγγόνια του σπούδασαν στην Ελλάδα, κάτι για το οποίο υπερηφανευόταν ο παππούς Οδυσσέας, επέστρεψαν όμως στη Γεωργία, που τον τίμησε περισσότερο από την ιστορική πατρίδα. Επιθυμία της οικογένειας είναι να βρεθούν πόροι, ώστε να δει το φως της δημοσιότητας η βιογραφία του Δημητριάδη. Την επιμελήθηκε γνωστός Γεωργιανός, που για περίπου δύο χρόνια συνεργάστηκε με τον μεγάλο μαέστρο.
Υπό τη σκέπη της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων "Οι Έλληνες, που αναγκάστηκαν, διωγμένοι από την οθωμανική αυτοκρατορία να βρουν καταφύγιο στη Γεωργία, σήμερα είναι αγαπητοί και σεβαστοί. Όλοι μας το αναγνωρίζουν ότι, οι Έλληνες συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη της χώρας, ως άξιοι χριστιανοί πολίτες", μας διαβεβαιώνει ο Φώτης Τσιτλίδης, εισαγγελέας στο επάγγελμα, ο οποίος εξελέγη, το 2008, πρόεδρος της Ομοσπονδίας. Με υπερηφάνεια μας αναφέρει ότι είναι ο πρώτος Έλληνας που υπέγραψε τη διακήρυξη ανεξαρτησίας της Γεωργίας, το 1990, με την ιδιότητα του μέλους του πρώτου κοινοβουλίου της ανεξάρτητης Γεωργίας. Για τις υπηρεσίες του, ο κ. Τσιτλίδης έχει τιμηθεί με το παράσημο τιμής της Γεωργίας, επί προεδρίας Σεβαρνάτζε.
"Σήμερα, προσπαθούμε, με κάθε τρόπο, να κρατήσουμε ενωμένο τον ελληνισμό, μετά το 1990, όταν υποστήκαμε αναγκαστική συρρίκνωση. Πολλοί έφυγαν για να εργαστούν στην Ελλάδα, την Κύπρο, τη Ρωσία. Τα όσα προσφέρουμε είναι σε εθελοντική βάση και δυστυχώς δεν έχουμε την απαιτούμενη βοήθεια", σημειώνει ο κ. Τσιτλίδης, εκφράζοντας παράλληλα την ανησυχία όλων των ομογενών για τη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Ελλάδα. "Μας πονάει που η ιστορική πατρίδα περνάει δύσκολες ώρες, και ευχόμαστε σύντομα να τις ξεπεράσει", θα μας πει. Η συρρίκνωση του Ελληνισμού στη Γεωργία κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια των αποσχιστικών συγκρούσεων των αρχών της δεκαετίας του 1990 και συνεχίζεται, με αυξομειώσεις, μέχρι και σήμερα. Οι εναπομένοντες, οι οποίοι κατά την περίοδο της πληθυσμιακής τους άνθισης είχαν δημιουργήσει 33 κοινότητες και σωματεία, συνασπίζονται, σήμερα, σε 12 συνολικά ενώσεις, υπό την ομπρέλα της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Γεωργίας. Σοχούμι, Ρουστάβι, Μπατούμι, Πότι, Κουταΐσι, Γκόρι, είναι μερικές μόνο από τις πόλεις όπου και σήμερα ζουν ομογενείς μας.
Όπου υπάρχει η δυνατότητα διδάσκονται τα ελληνικά, σημειώνει ο κ. Τσιτλίδης και ευχαριστεί την ελληνική πολιτεία για την πολύτιμη συμπαράσταση. Προβλήματα, βέβαια, υπάρχουν, όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά για όλους τους Γεωργιανούς. Ελπίζει, όμως, ότι η κατάσταση, κάποια ημέρα, θα ομαλοποιηθεί. Αισιόδοξος για τον ελληνισμό της Γεωργίας είναι ο μεγαλύτερος αδελφός του κ. Τσιτλίδη, Δημήτριος, πρώην βουλευτής κι αυτός, ο οποίος μετά τη συνταξιοδότησή του ασχολείται ενεργά με την καταγραφή της ελληνικής παρουσίας στη χώρα. "Ιστορία, που χρέος έχουμε να περάσουμε στα παιδιά μας", όπως τονίζει ο ίδιος.
Μεταξύ των βιβλίων είναι κι αυτό για τους ομογενείς της "ελληνικής" περιοχής της Τσάλκας, απ΄ όπου κατάγεται η οικογένεια. Εισαγγελέας στο επάγγελμα, έχοντας διατελέσει μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Γεωργίας, ο 85χρονος σήμερα Δημήτρης Τσιτλίδης, έχει γράψει κι ένα βιβλίο, με τίτλο "Το λόγο έχει ο εισαγγελέας", όπου καταγράφει και τους ελληνικής καταγωγής δικαστικούς της Γεωργίας. Το ταξίδι στην Τσάλκα Τσάλκα στα γεωργιανά σημαίνει απομονωμένοι. Ίσως ονομάστηκε έτσι απ' αυτούς που επέλεξαν κάποτε αυτόν τον παρθένο, ακόμα και σήμερα, τόπο για να κατοικήσουν, αισθανόμενοι την ανάγκη να ζήσουν μία ήρεμη ζωή. Οι ομογενείς της Τσάλκας, ορθόδοξοι χριστιανοί στο θρήσκευμα, απόγονοι των ποντίων προσφύγων από την Τουρκία, μεταφέρθηκαν στις ακατοίκητες περιοχές της Γεωργίας, ήδη, από το 1829.

Στα περίπου 25, επονομαζόμενα από τους ίδιους τους Γεωργιανούς, ελληνικά χωριά της Τσάλκας, μόλις 100 χλμ. νοτιοανατολικά από την πρωτεύουσα Τιφλίδα και σε υψόμετρο 1.500 μ., μέχρι το 1992 ζούσαν, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, 47.830 Έλληνες ομογενείς, οι οποίοι αποτελούσαν περίπου το 70% του πληθυσμού της περιοχής. Σήμερα, μετά βίας μετράς χίλιους, υπερήλικους κυρίως, που συντηρούνται από συγγενείς τους, που έχουν μεταναστεύσει. Το πολύωρο ταξίδι προς την Τσάλκα, λόγω της κακής κατάστασης του δρόμου, που τώρα εκσυγχρονίζεται, στάθηκε αφορμή για μια ζωηρή συζήτηση μεταξύ των ομογενών μας. Θυμήθηκαν τα ωραία χρόνια, που πέρασαν ανεπιστρεπτί, μίλησαν για το παρόν και το μέλλον του τόπου. "Για τους Έλληνες, η Τσάλκα έχει πεθάνει. Δεν τρέφω ελπίδες ότι μπορεί να 'αναστηθεί' ο τόπος, για εμάς" υποστηρίζει ο 70χρονος Πάβελ Τερσένοφ, ένας από τους πρωτεργάτες της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων. Σήμερα, ζει στην Τιφλίδα, όπως όλοι οι Τσαλκαίοι που έμειναν στη Γεωργία. Με πόνο και αγανάκτηση θυμάται τα γεγονότα πριν από πέντε χρόνια, όταν ατζάροι και σβάνια εισέβαλαν και κατέλαβαν τα άδεια σπίτια των Ελλήνων. Έγιναν κι οκτώ, εν ψυχρώ, δολοφονίες, με στόχο τον εκφοβισμό των Ελλήνων. "Σήμερα, η κατάσταση έχει ομαλοποιηθεί, άλλωστε δεν υπάρχει πια και τι να πάρουν", τονίζει ο κ. Τερσένοφ, ο οποίος αναγκάστηκε, όπως πολλοί ομογενείς της περιοχής, να πουλήσει το πατρογονικό σπίτι. Οι υπόλοιποι της συντροφιάς έχουν αντίθετη γνώμη, καθώς πιστεύουν ότι ο τόπος μπορεί να ξαναζωντανέψει, με την επιστροφή Ελλήνων που έχουν μεταναστεύσει. "Οι Έλληνες είμαστε παντού και διαπρέπουμε, όπου κι αν πάμε. Το μόνο που θέλω, κι αυτό πρέπει να το τηρήσουμε ως 'κόρην οφθαλμού', είναι να είμαστε ενωμένοι", τονίζει ο καθηγητής Σέργιος Καρυπίδης, διευθυντής της έδρας του Πολυτεχνείου της Τιφλίδας. Ο ίδιος έχει τιμηθεί με το κρατικό βραβείο της Γεωργίας για το έργο του. Μεταξύ άλλων, σχεδίασε τα πρώτα ηλεκτρικά τρένα, που εξοικονομούν το 40% της απαιτούμενης ηλεκτρικής ενέργειας, τα οποία κατασκευάστηκαν όχι μόνο στη Γεωργία, αλλά και σε άλλες δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Συγκρατημένα αισιόδοξος είναι ο δημοσιογράφος Βαντίμ Αναστασιάδης, διευθυντής και εκδότης της εφημερίδας "Βραδινή Τιφλίδα". Παράπονό του είναι ότι, δεν κατάφερε να κρατήσει τη δίγλωσση εφημερίδα "Ελληνική Διασπορά", τη μόνη ελληνική "φωνή" στη Γεωργία, για την οποία είχε βραβευτεί από το Υπουργείο Τύπου της Ελλάδας. Κι αυτό, επειδή δεν είχε τα απαιτούμενα 400 ευρώ για την έκδοση της 24σέλιδης εφημερίδας. "Λυπάμαι, πραγματικά, γιατί είναι δύσκολο στη Γεωργία να ενημερωθούν οι ομογενείς για το τι συμβαίνει στην Ελλάδα και τη διασπορά μας. Εδώ υπάρχουν, ακόμη, άνθρωποι που δεν έχουν να φάνε, πόσο μάλλον να έχουν πρόσβαση σε δορυφορική τηλεόραση ή σε ιντερνέτ", θα μας πει. Όλα μαρτυρούν την ελληνικότητα του τόπου Η κεντρική οδός της Τσάλκας, που φέρει το όνομα του Αριστοτέλη, με την προτομή του σημείο αναφοράς, τα όμορφα, αν και ερειπωμένα, σπίτια, οι ελληνικές ονομασίες στα εγκαταλειμμένα καταστήματα, μαρτυρούν ότι, το ελληνικό στοιχείο υπερτερούσε κάποτε έναντι των Γεωργιανών, των Αρμενίων, των Αζερμπαϊτζανών, που επίσης διέμεναν στην περιοχή. Θερμή υπήρξε η υποδοχή της αντιπροσωπείας του Δικτύου Ελλήνων Αιρετών Αυτοδιοίκησης της Ευρώπης, μαζί με τον πρέσβη μας, Γεώργιο Χατζημιχελάκη, στο δημαρχείο της Τσάλκα. Υπερήφανος και χαρούμενος για την επίσκεψη, που σχεδίαζε εδώ και καιρό, ο ελληνικής καταγωγής Δήμαρχος, Νουγκζάρ Τσαμουρλίεφ, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Δικτύου. Στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, μεταξύ των σαράντα δημοτικών συμβούλων, εξελέγησαν και τέσσερις ελληνικής καταγωγής. "Την αγάπη, την αλληλοεκτίμηση που έχουμε οι δύο λαοί, είμαστε υποχρεωμένοι να τη μεταφέρουμε στα παιδιά μας", τονίζει ο κ. Τσαμουρλίεφ. Ευχή του Γεωργιανού περιφερειάρχη, ο οποίος έδωσε το "παρών" στη συνάντηση, είναι να επιστρέψουν σύντομα οι Έλληνες, τώρα που η περιοχή είναι ασφαλής. "Όταν έχεις ισχυρούς φίλους, είσαι κι εσύ δυνατός", τόνισε και ζήτησε τη συνδρομή των Ελλήνων προκειμένου να αδελφοποιηθεί η Τσάλκα με κάποιο δήμο της Ελλάδας. Δεν παρέλειψε, επίσης, να ευχαριστήσει τη χώρα μας για την βοήθεια που προσφέρει. Ιδιαίτερα ωφέλιμο αποδείχτηκε το πρόγραμμα παραγωγής, επεξεργασίας και συσκευασίας της πατάτας (για την οποία φημίζεται η περιοχή), που χρηματοδοτήθηκε από την ΥΔΑΣ και εκπονήθηκε μέσω του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ένα "ευχαριστώ" και στους Έλληνες της διασποράς, για το Ιατρικό Κέντρο του προγράμματος 'Hellenicare' στην Τσάλκα, που προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες για όλους τους άπορους, ανεξαρτήτου καταγωγής. Προς τιμήν του ιδρυτή του προγράμματος, Ανδρέα Άθενς, η οδός που οδηγεί στην εκκλησία της Τσάλκας φέρει, σήμερα, το όνομά του.

© 2010 ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ - ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ