Ιστορία άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Ποντιακό Ελληνισμό

Tο Σοχούμι αποτέλεσε κέντρο του ποντιακού ελληνισμού το 19ο και 20ο αιώνα

Το 2014 είναι έτος-ορόσημο για την ευρύτερη περιοχή, καθώς ακριβώς δίπλα στην Αμπχαζία, στο Σότσι της Ρωσίας, θα διεξαχθούν οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες. Η απόφαση της ΔΟΕ θεωρείται προσωπικό όραμα και επιτυχία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Το μεγαλύτερο μέρος των ολυμπιακών εγκαταστάσεων –κόστους 8 δισ. ευρώ– θα κατασκευαστεί στην Κράσναγια Πολιάνα, έναν οικισμό στη βορινή πλευρά του Καυκάσου και το ρωσικό χρήμα αναμένεται να ρεύσει μέχρι τις αμπχαζικές παραλίες. Στις συναντήσεις που είχε με τον Ελληνα πρωθυπουργό, Κώστα Καραμανλή, ο Βλαντιμίρ Πούτιν κάλεσε τους Ελληνες επιχειρηματίες να διεκδικήσουν κομμάτι της πίτας των ολυμπιακών έργων. Ο λόγος είναι ότι η Κράσναγια Πολιάνα ιδρύθηκε πριν από 130 χρόνια από Ελληνοπόντιους και παρέμεινε έκτοτε ένα χωριό αμιγώς ελληνικό. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 οι Ελληνες κάτοικοί του έφταναν τις 4.000.

Η ιστορία της Αμπχαζίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Ποντιακό Ελληνισμό. Εκεί όπου, σύμφωνα με τον μύθο, αποβιβάστηκαν οι Διόσκουροι από την Αργώ, ίδρυσαν οι Μιλήσιοι την αρχαία Διοσκουριάδα τον 5ο αιώνα π.Χ. που μετονομάστηκε αργότερα σε Σεβαστούπολη. Το Σοχούμι πήρε τη σημερινή ονομασία του τον 8ο αιώνα, μάλλον από τη λέξη «Τσχουμ» που σε μια τοπική διάλεκτο σημαίνει «ζεστό». Το 19ο αιώνα άρχισε η εγκατάσταση των Ελλήνων του οθωμανικού Πόντου που θα αποτελέσουν από τα πιο προοδευτικά και δυναμικά στοιχεία της τοπικής κοινωνίας. Την πορεία τους έχει καταγράψει ο ιστορικός Βλάσης Αγτζίδης στο βιβλίο του «Παρευξείνιος Διασπορά – Οι ελληνικές εγκαταστάσεις στις βορειοανατολικές περιοχές του Εύξεινου Πόντου».

Βαρύς φόρος αίματος
Στον πόλεμο του ’92-’93 οι Ελληνες της Αμπχαζίας προσπάθησαν να διατηρήσουν την ουδετερότητά τους αλλά πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος. Τον Δεκαπενταύγουστο του 1993, η Αθήνα έστειλε στο Σοχούμι το πλοίο «Βισκάουντες» για να μεταφέρει τους Ελληνες που είχαν εγκλωβιστεί στα μέτωπα του πολέμου. Σε αυτό επιβιβάστηκαν 1.013 Ελληνες για το ταξίδι του γυρισμού σε μία πατρίδα που δεν είχαν αντικρίσει ποτέ τους. Για τους πιο ηλικιωμένους ήταν ο τρίτος ξεριζωμός, μετά τον βίαιο διωγμό τους από τους Τούρκους και την επτάχρονη εξορία τους στο Καζακστάν (1949-56) με απόφαση του Στάλιν. Το 1949 ήταν που έχασαν την κυριότητα των πλούσιων αρχοντικών στο κέντρο της πόλης και στα γύρω χωριά. Μετά την αποσταλινοποίηση, όσοι από αυτούς επέστρεψαν, βρήκαν μέσα στα σπίτια τους Γεωργιανούς εποίκους.

Μεταξύ αυτών που δεν ανέβηκαν στο «Βισκάουντες» ήταν η Σβέτα Ξιμιτίδου. Οφείλει, όπως λέει, την επιβίωσή της στην αγάπη και τον σεβασμό των γειτόνων της. Κάποιος γέρος, μας εξηγεί, «θα αφήσει τον τάφο του πατέρα του, της μητέρας του, του άντρα ή της συζύγου του και θα φύγει; Οι τάφοι κράτησαν τον λαό». Ο «λαός» αυτός αριθμεί σήμερα περί τους 2.000 Ελληνες. Γέροντες στην πλειοψηφία τους, κατόρθωσαν να ξαναστήσουν υποτυπωδώς την Ελληνική Κοινότητα της Αμπχαζίας. Η έδρα της είναι στο Σοχούμι, σε μια από τις αίθουσες του ερειπωμένου διώροφου ελληνικού σχολείου που χτίστηκε το 1910, δίπλα ακριβώς στην ελληνική εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Εκεί, γύρω από ένα τραπέζι, γιόρτασαν φέτος την 25η Μαρτίου. Το μόνο που ζητούν από την Ελλάδα είναι δάσκαλο και βιβλία για να μη χάσουν την επαφή με τις ρίζες τους.

Τη στήριξη της ελληνικής Πολιτείας περιμένουν, όμως, πολλοί από τους 15.000 Ελληνες της Αμπχαζίας που ήρθαν στην Ελλάδα αφήνοντας πίσω τις περιουσίες τους. Στις 4/10/2007, σε σχετική επερώτηση του Απόστολου Κακλαμάνη, η κ. Ντόρα Μπακογιάννη απάντησε ότι «όσον αφορά τις εγκαταλειφθείσες από τους ομογενείς περιουσίες στην Αμπχαζία, η γεωργιανή κυβέρνηση ξεκίνησε την υλοποίηση του προγράμματος «my home» στόχος του οποίου είναι η επίσημη κατοχύρωση των τίτλων ιδιοκτησίας της περιουσίας των προσφύγων…».

Μικρή ανταπόκριση
Ως τις αρχές του 2008, είχαν ανταποκριθεί λιγότεροι από εκατό ομογενείς, εγγράφοντας τα αιτήματά τους στο γεωργιανό πρόγραμμα. Οι υπόλοιποι, διαισθανόμενοι ίσως ότι τα συμφέροντά τους δεν υπηρετούνται καλύτερα μέσω της Τιφλίδας, προτίμησαν να το αγνοήσουν ή να απευθυνθούν στις αρχές της Αμπχαζίας. Εξάλλου, όπως τονίζει ο επίτιμος πρόεδρος του Παμποντιακού Συλλόγου «Αργώ», Χρήστος Σοφιανίδης, «όταν έφυγαν από εκεί, σοβιετικά διαβατήρια είχαν. Δεν ήταν πολίτες της Γεωργίας, ούτε της Αμπχαζίας».

Θα μπορέσει άραγε η ελληνική διπλωματία να τους σταθεί; Θα καταφέρει ταυτόχρονα να ελιχθεί ανάμεσα στις συμπληγάδες των πιέσεων της Ρωσίας για αναγνώριση της Αμπχαζίας και της Δύσης για αναγνώριση του Κοσόβου; Ενδεχομένως το κλειδί για την απάντηση να βρίσκεται σε ένα κείμενο του 1725 που θεωρείται η πολιτική διαθήκη του Μεγάλου Πέτρου. Σε αυτό, ο Τσάρος που ισχυροποίησε όσο κανείς άλλος τη ρωσική αυτοκρατορία, φέρεται να συμβουλεύει τον λαό του «να εγκαταστήσετε ναυστάθμους στη Μαύρη Θάλασσα ώστε να αποκτήσετε σταδιακά τον έλεγχό της», ενώ λίγο πιο κάτω προσθέτει: «Πάνω από όλα, να προσεταιριστείτε τους σχισματικούς Ελληνες… Θα αποκτήσετε έτσι πολλούς φίλους μεταξύ των εχθρών σας».

Αναδημοσίευση από την Καθημερινή