Από τους διωγμούς του Στάλιν, στο όνειρο του... Μόντε Κάρλο

Ιστορικός χάρτης της περιοχής των ΝΑ παραλίων του Ευξείνου Πόντου
Ο Γεωργιανός Ιωσήφ Στάλιν, που κυβέρνησε τη Σοβιετική Ενωση με εξουσίες που θα τις ζήλευαν πολλοί Ρώσοι τσάροι, διατηρούσε στην Αμπχαζία τρεις εξοχικές ντάτσες. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ακολουθήσει μια πολιτική «εκ-γεωργιανισμού» της περιοχής, εκτοπίζοντας μαζικά κάποιες μειονότητες στις στέπες της Σιβηρίας. Οταν ξεκίνησε ο πόλεμος του 1992 - 93, οι Γεωργιανοί αποτελούσαν το 45% του πληθυσμού της Αμπχαζίας. Από την αρχή οι Γεωργιανοί στρατιώτες συμπεριφέρθηκαν βάναυσα προς τον αλλοεθνή άμαχο πληθυσμό. Αυτός, με τη σειρά του, τους αντιμετώπισε ως κατακτητές. (Το ίδιο λάθος έκανε πριν από τρεις βδομάδες και ο Μιχαήλ Σαακασβίλι βομβαρδίζοντας τυφλά το Τσχινβάλι, μολονότι θεωρεί τους κατοίκους του πολίτες της Γεωργίας). Μετά 14 μήνες πολέμου, Αμπχάζιοι και Αρμένιοι μαχητές, βοηθούμενοι από εθελοντές άλλων φυλών του Καυκάσου αλλά και από τη ρωσική αεροπορία, κατόρθωσαν να απωθήσουν τον γεωργιανό στρατό πέρα από τον ποταμό Ινγκούρι. Μαζί τους έφυγαν 250.000 Γεωργιανοί. Εκτοτε, μόνο μερικές δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες πήραν την άδεια να επανεγκατασταθούν στην παραμεθόρια περιοχή του Γκάλι.

Τον περασμένο Ιούνιο, μέσα στο κλίμα της έντασης που προμήνυε τον πόλεμο, τέσσερις άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους από έκρηξη βόμβας στο Γκάλι. Παρόμοιες εκρήξεις εκδηλώθηκαν και σε άλλα σημεία.

Το Γκάλι, όπως και η ορεινή κοιλάδα του Κοντόρι, δεν κατοικείται από Αμπχάζιους. Στις 27 Ιουνίου, η ρωσική εφημερίδα «Κομερσάντ» ανέφερε ότι η Γεωργία είχε προτείνει στη Ρωσία τον διαχωρισμό της Αμπχαζίας σε δύο ζώνες επιρροής. Το ανατολικό τμήμα, δηλαδή το Γκάλι και το Κοντόρι, θα επέστρεφε στη δικαιοδοσία της Τιφλίδας, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα της Αμπχαζίας θα παρέμενε υπό ρωσικό έλεγχο. Σε αντάλλαγμα η Γεωργία θα απέσυρε την αίτηση ένταξής της στο ΝΑΤΟ. Η κυβέρνηση της Γεωργίας διέψευσε το δημοσίευμα και ενάμιση μήνα αργότερα ξεσπούσε ο πόλεμος στη Ν. Οσετία.

200.000 πρόσφυγες
Οι ανατολικές επαρχίες της Αμπχαζίας έμοιαζαν με πεδίο μάχης ήδη πριν από την πρόσφατη επέλαση των ρωσικών τανκς. Τα περισσότερα σπίτια κατεστραμμένα και ερημωμένα, οι δρόμοι διάτρητοι από λακκούβες σε μέγεθος κρατήρα και οι κάτοικοι τρομαγμένοι. Οι περισσότεροι επέστρεψαν στα σπίτια τους από ανάγκη, επειδή στη Γεωργία έπαιρναν ως προσφυγική βοήθεια μόνο 11 λάρι (6 ευρώ) τον μήνα. Ο Μαξίμ Γκουντζία υποστηρίζει ότι «οι Γεωργιανοί ξεκίνησαν τον πόλεμο και αυτοί είναι υπεύθυνοι για τους πρόσφυγες». Μπορούν, όμως, 200.000 πρόσφυγες να τιμωρούνται συλλογικά για τις αγριότητες των λίγων; «Κάποιοι θα μπορέσουν να επιστρέψουν», απαντάει στην «Κ». «Αφήνουμε ένα περιθώριο για 30.000 - 40.000, όχι παραπάνω». Το βέβαιο είναι ότι η ρωσική ειρηνευτική δύναμη ποτέ δεν κλήθηκε να διαμορφώσει συνθήκες ασφαλούς επιστροφής των Γεωργιανών προσφύγων. Αντιθέτως, αναπτύχθηκε αποκλειστικά κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός. Ακόμα κι έτσι, οι Αμπχάζιοι αποτελούν μειοψηφία στην Αμπχαζία, σε έναν πληθυσμό που σύμφωνα με τον ΟΗΕ δεν ξεπερνάει σήμερα τις 200.000.

Τα σημάδια του πολέμου της προηγούμενης δεκαετίας είναι ορατά και στο Σοχούμι. Πάνω από τα μισά κτίρια εξακολουθούν να είναι ακατοίκητα και φέρουν ενθύμια από τις αιματηρές μάχες. Το παλιό κυβερνείο, όπου οι τελευταίοι Γεωργιανοί υπερασπιστές μαζί με τον δήμαρχο της πόλης αντιστάθηκαν μέχρις ενός, έχει αφεθεί όπως ήταν τον Σεπτέμβριο του ’93, ένα τεράστιο, βομβαρδισμένο μνημείο του εθνοαπελευθερωτικού αγώνα. Το Σοχούμι, άλλοτε «πετράδι της Μαύρης Θάλασσας», μοιάζει σήμερα τόπος νοσταλγίας, παρακμής και εγκατάλειψης. Οι κάτοικοί του πασχίζουν να τα φέρουν βόλτα με τον μέσο μισθό των 2.000 ρουβλιών (55 ευρώ) και αδημονούν για την άφιξη των Ρώσων τουριστών.

Αναστηλώνονται τα κτίρια
Παρ’ όλα αυτά οι δυσκολότερες μέρες ανήκουν στο παρελθόν. Κάποια ξενοδοχεία αναστηλώνονται, σπίτια ανακαινίζονται -συχνά βέβαια όχι από τους νόμιμους κατόχους τους- και ο τόπος αρχίζει να ξεπερνάει την απομόνωσή του. Βοηθάει σε αυτό και η νέα νομοθεσία που απαγορεύει μεν την πώληση γης σε αλλοδαπούς, επιτρέπει όμως τη μακροπρόθεσμη ενοικίαση και αξιοποίηση των ακινήτων. Η νομοθεσία αυτή έφερε στους δρόμους της πόλης ένα νέο είδος επισκέπτη, τον Ρώσο επενδυτή. «Αν η Αμπχαζία ενσωματωθεί στη Ρωσία, θα ορθοποδήσει πολύ γρήγορα», λέει ο Μιχαήλ Σούμπσκι, της κατασκευαστικής «VitasMTD» που ήρθε στο Σοχούμι να επενδύσει ένα εκατομμύριο δολάρια σε δομικά υλικά. «Αν όμως βασιστεί στις δικές της δυνάμεις, στον πλούτο και τους ανθρώπους της, πιστεύω πως μέχρι το 2014 θα γίνει ένα ισχυρό κράτος. Σαν το Μόντε Κάρλο».