Ρετζέπ Γιαζιτζίογλου: Αξίζει να μάθουμε γι' αυτόν και να τον θυμόμαστε

του Σάββα Καλεντερίδη
Ο Ρετζέπ Γιαζιτζίογλου (Recep Yazıcıoğlu, 1948 - 2003) ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα στην τουρκική γραφειοκρατία και ίσως αυτό το "ξεχωριστό" να πλήρωσε με τη ζωή του.
Γεννήθηκε στα Σούρμενα Τραπεζούντας και είχε ως μητρική του γλώσσα τα ελληνικά (ποντιακό ιδίωμα). Με την τουρκική γλώσσα ήλθε για πρώτη φορά σε επαφή στο δημοτικό σχολείο, όπως ο συμπατριώτης του Αντνάν Καχβετζή, υπουργός του Τουργκούτ Οζάλ και υθίνων νους του μεταρρυθμιστικού του έργου.
Ο Γιαζιτζίογλου σπούδασε νομικά στην Άγκυρα και αφού υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία, έδωσε εξετάσεις και πέρασε στο σώμα των επάρχων-νομαρχών. Από το 1971 υπηρέτησε ως έπαρχος στις κωμοπόλεις Kalkandere, Bahçe, Hamur, Ayvacık, Kırıkhan, Alaca, Akçakoca, για να αναλάβει το 1984 νομάρχης Ευδοκιάδος (Τοκάτης), σε νεαρότατη ηλικία για τα δεδομένα της Τουρκίας.
Το 1989 τοποθετήθηκε νομάρχης Αϊδινίου και το 1991 νομάρχης Ερζιντζάν. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως νομάρχης του Ερζιντζάν έγινε γνωστός σε ολόκληρη την Τουρκία, αφού, αν και ο ίδιος θρησκευόμενος σουνίτης μουσουλμάνος, αγκάλιασε τους αλεβί του νομού και εφάρμοσε μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που έφερε το Ερζιντζάν ανάμεσα στους πρώτους νομούς της Τουρκίας. Τότε έγινε γνωστός με τις ρηξικέλευθες προτάσεις του και τη σκληρή κριτική που ασκούσε στο τουρκικό κράτος, σε θέματα διοικητικής φύσεως και εξυπηρέτησης του πολίτη.
Το 1999 το κράτος τον "απέσυρε" στα κεντρικά του υπουργείου εσωτερικών για να τον τοποθετήσει και πάλι νομάρχη Ντενιζλί, το 2003. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 2003 ο Ρετζέπ Γιαζιτζίογλου τραυματίστηκε βαρειά σε τροχαίο "ατύχημα", στην εθνική οδό Εσκίσεχιρ-Άγκυρας, για να αφήσει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο της Άγκυρας, στις 8 Οκτωβρίου 2003. Να σημειωθεί ότι με τον ίδιο τρόπο πέθαινε πριν λίγα χρόνια και ο συμπατριώτης και συμμαθητής του, Αντνάν Καχβετζή, στις 5 Φεβορυαρίου 1993, στην εθνική οδό Μπόλου-Γκέρεντε.

Ο αντικονφορμιστής Ρετζέπ
Ο Ρετζέπ Γιαζιτζίογλου ήταν γνωστός ως ο σούπερ νομάρχης, ο νομάρχης-θαύμα, ο τρελλός νομάρχης, η διαφορετικός νομάρχης και μια σειρά από χαρακτηρισμούς που του έδωσε ο τουρκικός τύπος αλλά και η τοπική κοινωνία, όπου υπηρέτησε όλα αυτά τα χρόνια μέχρι τον τραγικό θάνατό του.
Γελούσε, έλεγε αστεία και ανέκδοτα, αγκάλιαζε και συνομιλούσε χωρίς διάκριση με τον απλό λαό, δεν φορούσε την κλασική γραβάτα του Τούρκου γραφειοκράτη και, το "χειρότερο", ασκούσε κριτική στο τουρκικό κράτος.
Μέσα στη διαφορετικότητά του, ήταν αυτός που έβαλε την υπογραφή του στα πιο ρηξικέλευθα σχέδια, στους νομούς που υπηρέτησε.
Πέντε χρόνια μετά το θάνατό του μίλησαν στο περιοδικό AKSIYON η γυναίκα του Μαρία (Meryem) και η κόρη του Ρουβεϊντά (Rüveyda).
Η Μαρία εξιστορεί ότι αυτή και ο Ρετζέπ ήταν αδελφών παιδιά, γεννήθηκαν την ίδια χρονιά και ήταν για πάντα μαζί, στη γειτονιά, στο σχολείο και τη ζωή. Στα μαθητικά τους χρόνια είχαν συμμαθητή και φίλο τον Αντνάν Καχβετζή, ο οποίος είχε δυστυχώς την ίδια μοίρα με τον Ρετζέπ.
Ο Ρετζέπ ήταν αυτός που από μικρό παιδί πήρε στην πλάτη του την τύχη της οικογένειας, όταν ο πατέρας του, που ήταν μουφτής, μετατέθηκε στην πόλη Μύλασσα, του νομού Μουγλών. Τότε ο Ρετζέπ έγινε στην ουσία ο επικεφαλής της οικογένειας, που απαρτιζόταν από τη μητέρα του, και τα αδέλφια του Μουσταφά Σαίτ, Λεϊλά και Σελμά. Αυτός έκοβε ξύλα στο δάσος, θέριζε με το δρεπάνι τα λιβάδια, μετέφερε το καλαμπόκι σην χαμαιλέτε (υδρόμυλο), που βρισκόταν 10 χλμ μακριά από το σπίτι του.
Ως έπαρχος δεν συμβιβάστηκε ποτέ, ήταν μαχητής, πάλαιψε και πολέμησε την παρανομία, την αδικία. Δεν λογάριαζε τα γραφειοκρατικά εμπόδια και πάντα πήγαινε μπροστά. Ποτέ του δεν προσκήνυσε κανέναν, ως κλασικός Πόντιος.
Σε ηλικία 30 χρονών και ενώ έρχεται αντιμέτωπος με τις συμμορίες που κάνουν λαθρεμπόριο στην πόλη Ακτσάκοτζα, την αρχαιοελληνική Δία, προκαλεί το ενδιαφέρον του τότε πρωθυπουργού Τουργκούτ Οζάλ και προάγεται σε νομάρχη. Ο πρόεδρος της δημοκρατίας, Κενάν Εβρέν, αναπέμπει την απόφαση του Οζάλ, επειδή ο Ρετζέπ ήταν πολύ μικρός στην ηλικία. Τελικά γίνεται νομάρχης Ευδοκιάδος (Τοκάτης) σε ηλικία 36 ετών, κερδίζοντας τον τίτλο του νεώτερου νομάρχη της τουρκικής δημοκρατίας.
Λέει η Μαρία:
"Όταν πήγαμε στην Τοκάτη, τα παιδιά πήγαιναν σε σχολεία που ήταν χειρότερα από σταύλους. Αμέσως άρχισε μια καμπάνια για το χτίσιμο καινούργιων σχολείων. Δεν περίμενε λεφτά από το κράτος. Άρχισε να χτίζει τα σχολεία με το λαό και σε λίγο διάστημα έχτισε καινούργια σχολεία 3-4 χιλιάδων θέσεων. Στα περισσότερα έργα ήταν ο ίδιος σαν εργολάβος, πάνω από τους εργαζόμενους. Σε λίγα χρόνια δεν υπήρχε χωριό χωρίς καινούργιο σχολείο στην Τοκάτη. Ο Ρετζέπ έκανε πράξη το σύνθημα: "Κράτος και λαός μαζί".
Η κόρη του Ρουβεϊντά λέει:
"Ο πατέρας μου άνοιξε το γραφείο του στο λαό. Τότε άρχισαν να τον επισκέπτονται οι γυναίκες που κακοποιούνταν από τους άντρες τους. Πήρε μέτρα, απαγόρεψε τα οινοπνευματώδη ποτά, γιατί συνήθως οι μέθυσοι ήταν αυτοί που κακοποιούσαν τις γυναίκες τους, και προκάλεσε την αντίδραση της Άγκυρας. Όμως δεν το έβαλε κάτω, αντιμετώπισε το πρόβλημα. Στη διάρκεια της θητείας του στην Τοκάτη έχτισε περισσότερα σχολεία και κέντρα υγείας από όσα είχαν χτιστεί από το 1923. Στο τέλος του έτους πήρε τον τίτλο του γραφειοκράτη της χρονιάς".
Στη συνέχεια η γυναίκα και η κόρη του Ρετζέπ αναφέρονται στη θητεία του στο Αϊδίνι και στο Ερζιντζάν, όπου πήρε τον τίτλο "ο νομάρχης-θαύμα". Ήταν ο άνθρωπος που ανόρθωσε την πόλη και το νομό, μετά τον καταστροφικό σεισμό μεγέθους 6,8 βαθμών της κρίμακας Ρίχτερ. Τα έργα, όμως, που τον έγραψαν με χρυσά γράμματα στην ιστορία του τόπου, ήταν η γέφυρα του Ευφράτη, στο Κεμάλιγιε, που επί τριάντα χρόνια υπόσχονταν να χτίσουν οι πολιτικοί που πέρασαν από το Ερζιντζάν και το δεύτερο ο δρόμος του Τάσγιολ, που συντόμευε τη διαδρομή προς Άγκυρα κατά 220 χλμ. Και τα δυο έργα τα αποπεράτωσε σε χρόνο ρεκόρ, ξοδεύοντας μόνο το ένα τρίο του προϋπολογισμού του κάθε έργου.
Είναι μνημειώδης η πρόσκληση που είχε κάνει στον Αμπντουλλάχ Οτζαλάν: 'Άσε τα όπλα και έλα να κάνουμε μαζί ράφτιγκ στον Ευφράτη".
Η γυναίκα του λέει:
Του είχαν γίνει πολλές προτάσεις για να ασχοληθεί με την πολιτική και να εκλεγεί βουλευτής. Ο Ρετζέπ είχε πει ότι η μόνη περίπτωση να ασχοληθεί με την πολιτική ήταν να είναι αρχηγός κόμματος ο Αντνάν Καχβετζή. Μόνον εκείνον εμπιστευόταν.
Τέλος, μετά από τριετή υπηρεσία στο υπυοργείο εσωτερικών, στην Άγκυρα, τοποθετείται νομάρχης Ντενιζλί.
Ήταν 2 Σεπτεμβρίου 2003. Είπε ότι θα πήγαινε στην Άγκυρα, για να κάνει εξετάσεις στα μάτια του. Πάντα έλεγε:
"Τον Αντνάν Καχβετζή τον χάσαμε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Και γω στους δρόμους θα χαθώ."
Το αυτοκίνητο που τον πήγαινε στην Άγκυρα, 36 χλμ πριν να φθάσει στον προορισμό του, στο Τεμελλί, φεύγει από το δρόμο και ανατρέπεται. Ο οδηγός δεν παθαίνει τίποτα, ο συνεπιβάτης του Ρετζέπ, πρόεδρος του Γεωργικού Επιμελητηρίου Ντενιζλί, σκοτώνεται επί τόπου και ο Ρετζέπ τραυματίζεται βαρειά. Στις 8 Οκτωβρίου αφήνει την τελευταία του πνοή.
Η οικογένεια του Ρετζέπ Γιαζιτζίογλου θέτει σήμερα τα εξής ερωτήματα:
"Γιατί ο Ρετζέπ δεν πήγε με το δικό του αυτοκίνητο και πήγε με ένα ξένο; Γιατί η Mercedes που μετέφερε τον Ρετζέπ δόθηκε να την οδηγήσει ένας τσαϊτζής (υπάλληλος καφενείου που κανει τσάγια); Γιατί ενώ σκοτώθηκαν οι δυο επιβάτες, ο οδηγός του αυτοκινήτου δεν έπαθε τίποτα; Όμως όπως και να το κάνεις, τι σημασία έχει κι αν ο Ρετζέπ σκοτώθηκε ή τον δολοφόνησαν. Εμείς χάσαμε τον άνθρωπό μας."
Θα επανέλθουμε με τη βιογραφία του άλλου μεγάλου των ελληνόφωνων του Πόντου, του Αντνάν Καχβετζή. Εμείς ας ευχηθούμε να είναι ελαφρύ το χώμα που τους σκεπάζει και τους δυό.